Rozwój chrześcijaństwa w czasach prześladowań

Od narodzin Jezusa Chrystusa do Kodeksu Teodozjańskiego

źródło:  http://www.oodegr.com/neopaganismos/diogmoi/xr.istor1.htm

W celu udowodnienia fałszywości argumentacji współczesnych idolatryj o rzekomej dominacji chrześcijan opartej jedynie na prześladowaniach obywateli innych narodów, przedstawimy przy użyciu cyfr jak ci sami chrześcijanie, pomimo nieprzerwanych na przeciągu 3 wieków prześladowań ze strony bałwochwalców i ich Żydowskich współpracowników, zdołali pomnożyć swą liczbę i zdobyć Imperium rzymskie.

                                                                     ***

ok. 4r. p.n.e. Narodziny Jezusa Chrystusa Nazarejczyka.

ok. 27r. n.e. Początek publicznego nauczania Jezusa Chrystusa.

Sytuacja w Imperium rzymskim jest następująca: zaludnienie - 33.000.000 (z czego 50% to niewolnicy); Żydzi, zwykle świeżo przeszedłszy na judaizm, stanowili jedynie 7% ludności Imperium (2.300.000 osób). W Palestynie liczby te wyglądają inaczej: Żydzi – 580.000 oraz przedstawiciele innych narodów – 233.000 osób.

ok. 30r. n.e. Ukrzyżowanie, zmartwychwstanie i wniebowstąpienie Jezusa Chrystusa. Zostawia On swoim uczniom polecenie: «Idźcie i nauczajcie wszystkie narody» (Mt. 28, 19).

W okresie objawień zmartwychwstałego Chrystusa w Palestynie znajdowało się około 4000 wierzących.

Pięćdziesiątnica (Zesłanie Ducha Świętego). Po cudownym zstąpieniu Ducha Świętego ok. 3000 Żydów przybyłych ze wszystkich zamieszkałych wtedy obszarów przyjmują chrzest i wracają do swych okolic aby szerzyć wiarę chrześcijańską wśród innych narodów (Dz. 2, 41). (Palestyna, Izrael, Egipt, Liban, Jordania, Libia, Syria, Włochy, itd.).

ok. 34r. n.e. Męczeńska śmierć Świętego Szczepana (pierwszego męczennika Kościoła) oraz prześladowania Judejczyków przez Żydów. Prześladowania te zmuszają chrześcijan do ucieczki i przemieszczenia Ewangelii (pojawiają się pierwsi chrześcijanie w Etiopii oraz Samarii). Szaweł po swym doświadczeniu w drodze do Damaszku przechodzi na wiarę chrześcijańską i przyjmuje imię Paweł.
 
ok. 35r. n.e. Liczba chrześcijan w Judei oraz Samarii znacznie się powiększa (Dz. 9,31). Pierwsi chrześcijanie w Armenii.

lata 36 – 40 n.e.  Cudzoziemcy z setnikiem Korneliuszem na czele przechodzą na wiare chrześcijańską. W Cezarei zaczyna się uwidaczniać ogromny wpływ apostoła Pawła na obywateli rzymskich (Dz. 10, 1-48). Początki chrześcijaństwa w Antiochii Syryjskiej, Grecji oraz Rzymie.

42r. n.e. Nowe rzesze wiernych w Aleksandrii, Fenicji i na Cyprze (Dz. 11, 19-21).

43r. n.e. Dzięki misji Pawła oraz Barnaby liczba wiernych w Antiochii wzrasta do 500. Tam też po raz pierwszy nazywają uczniów chrześcijanami (Dz. 11, 22-26).

44r. n.e. Król Herod Agryppa I nakazuje Żydom prześladowanie chrześcijan w Jerozolimie. Ścięcie Jakuba. Uwięzienie i cudowne uwolnienie Piotra.

ok. 50r. n.e. Chrześcijanie oraz Judejczycy zostają wygnani z Rzymu. Paweł głosi Słowo Boże w Macedonii, Achai i Azji (Dz. 16).   

52r. n.e. Apostoł Tomasz głosi Słowo Boże w Indiach.

57r. n.e. Sytuacja wewnątrz miasta Rzymu: około 3000 chrześcijan, rodzielonych pomiędzy 5 kościołami. Ogólne zaludnienie Rzymu wynosi 800.000.

ok. 60r. n.e. Pierwsi chrześcijanie w Dalmacji oraz Ilirii (starożytna kraina obejmująca dawne granice Jugosławii).
 
61r. n.e. Początki Kościoła celtyckiego.

63r. n.e. Męczeńska śmierć Świętego Marka niedaleko Aleksandrii.

64r. n.e. Wielki Pożar Rzymu. 1-sze wielkie prześladowania chrześcijan przez Nerona. Apostołowie Piotr i Paweł razem z tysiącami chrześcijan ponoszą męczeńską śmierć. Urodzony ok. roku 56 n.e. Tacyt pisze, że Neron, chcąc uwolnić się od oskarżeń, jako winnych pożaru Rzymu wskazał chrześcijan, którzy „byli rzucani psom na pożarcie oraz krzyżowani i podpalani”. Pisze również, że gdy nastawał zmierzch w ogrodach Nerona rzucano ciała chrześcijan w płomienie ognia, otrzymując w ten sposób nocne oświetlenie (Tacyt, Roczniki XV.44).

66r. n.e. Bunty antyjudaistyczne i zaplanowana rzeź Żydów w Egipcie. 50.000 osób zostało zamordowanych w Aleksandrii, a kolejne 60.000 w innych regionach.

67r. n.e. Cesarz Wespazjan wraz z 60.000 żołnierzy tłumi powstanie żydowskie i zajmuje Galileę.
 
69r. n.e. Diaspora Żydów, którzy mają kontakt z Ewangelią głoszoną przez chrześcijan wynosi już 4.000.000.

70r. n.e. Zniszczenie Jerozolimy przez Tito i jego 4 legiony. 600.000 Judejczyków zostaje zabitych w Judei, 10.000 ukrzyżowanych, a 90.000 zostaje wywiezionych do Rzymu w charakterze niewolników. Wielu chrześcijan pochodzenia judejskiego, pamiętając proroctwo Chrystusa o zburzeniu Jerozolimy i chcąc uchronić Ewangelię ucieka z granic państwa i przemieszcza się do innych krain.  Centrum chrześcijaństwa wschodniego Imperium przenosi się z Judei do Antiochii.

Sytuacja na świecie 30 lat (zaledwie jedno pokolenie) po narodzinach Chrystusa wygląda następująco: chrystianizacja obejmuje ok. 0,1% populacji, zewangelizowane jest 15% ówczesnego świata, a Pisma zostają przetłumaczone na 5 języków.

71r. n.e. Rozpoczyna się budowa Koloseum w Rzymie. Dokonywane są tu masowe egzekucje chrześcijan (rzucanie na pożarcie przez dzikie zwierzęta lub w inny sposób).

ok. 80r. n.e. Centrum misyjne chrześcijaństwa zostaje przeniesione przez apostoła Jana do Efezu. Do Francji przybywają pierwsi chrześcijanie z Włoch, a w Tunezji zaczyna powoli rozprzestrzeniać się chrześcijaństwo.

81r. n.e.   2-gie wielkie prześladowania chrześcijan przez cesarza rzymskiego Domicjana (81-86r.n.e.).

Pretekstem do prześladowania chrześcijan przez cesarza miało być ich nieposłuszeństwo wobec władzy, a mianowicie uchylanie się od płacenia pewnego podatku. W danym okresie męczeńską śmierć poniósł 1-szy biskup Aten, Dionizy Areopagita, który spłonął na stosie oraz biskup Efezu Tymoteusz, uczeń apostoła Pawła.

Prześladowania te były zasadniczo krótkie, lecz bardzo gwałtowne. Powszechnie panującymi stały się atmosfera zdrady, oskarżenia oraz konfiskata majątku. Cesarz Domicjan, który wsławił się autokratycznymi rządami i terrorem, kazał nazywać siebie Dominus et Deus i surowo karał tych, którzy tego odmawiali (zwłaszcza chrześcijan). Szacuje się, że w samym Rzymie oraz pozostałej części Włoch zostało zamordowanych około 40.000 chrześcijan, wśród których również kuzyn cesarza, Flawiusz Klemens. Żona Flawiusza, Flawia Domitylla, została skazana na wygnanie, podobnie zresztą jak apostoł Jan, który został zesłany (przypuszczalnie na Patmos), gdzie stworzył księgę Objawienia (Apokalipsa).

ok. 90r. n.e. Pierwsi chrześcijanie na terenach dzisiejszych zachodnich Niemiec.

98r. n.e. 3-cie wielkie prześladowania chrześcijan przez cesarza Trajana (98-117 n.e.)

Chrześcijanie zostali napiętnowani ponieważ odmawiali oddawania czci bożkom rzymskim oraz nie wielbili należycie cesarza. Prześladowania te trwały na przeciągu wszystkich lat panowania Trajana. Zachowała się liczna epistolografia  między cesarzem, a rzymskim pisarzem Pliniuszem Młodszym, dotycząca wydarzeń z tamtego okresu. W listach tych Pliniusz wydaje się być rozczarowanym  sytuacją zaistniałą również w jego okolicy, którą zamieszkują głównie chrześcijanie, a poganie stanowią mniejszość.

W czasach prześladowań przez cesarza Trajana męczeńską śmierć ponieśli Symeon, brat Jezusa Chrystusa i biskup Jerozolimy, który został ukrzyżowany w 107 roku n.e. oraz Ignacy, drugi biskup Antiochii, rzucony w Rzymie dzikim bestiom na pożarcie. W macedońskiej Filippi męczęńską śmiercią giną między innymi  Parmenas, Zosimos oraz biskup miasta Durres – Astios (lata 109-110 n.e.).

100r. n.e. Sytuacja na świecie 60 lat (dwa pokolenia) po narodzinach Chrystusa wygląda następująco: chrześcijanie stanowią 0,6% populacji, 28% ludności ówczesnego świata usłyszało już Ewangelię, a Pismo Święte ma swe odpowiedniki w 6 językach. Zagęszczenie chrześcijaństwa zauważa się głównie w obszarach miejskich. Sytuacji tej sprzyja rosnąca liczba dróg.

Pierwsi chrześcijanie pojawiają się na obszarach Monako, na Sri Lance (niegdyś Cejlon), w Arabii Saudyjskiej, Rumunii (wtedy rzymska prowincja Dacji) oraz w Algierii, będącej wtedy rzymską prowincją Mauretanii (chrześcijanie na tym obszarze mieli korzenie łacińskie).

115r. n.e. Męczeńska śmierć Ignacego, biskupa Antiochii.

117r. n.e. Prześladowania przez cesarza Hadriana (117 – 138r. n.e.)    

Prześladowania Hadriana w stosunku do chrześcijan były umiarkowane. Razem z wieloma innymi męczeńską śmierć poniósł wtedy ówczesny duszpasterz Kościoła Rzymu, Teleforos. W okresie tym jednak chrześcijaństwo znacząco wzrosło w siłę, zyskując zwolenników również w kręgu wyższych szczeblów socjalnych. W latach 125 – 126 n.e. powstają pierwsze apologetyczne pisma filozofów Quadratusa i Aristidesa. Mało brakowało i grupa chrześcijan zamieszkujących Ateny z powodu prześladowań uległaby rozpadowi, ale wsparcie uzyskane od Quadratusa pomogło im przezwyciężyć trudności.

132r. n.e. Drugie powstanie żydowskie pod dowództwem Bara-Kochby. Jerozolima po raz drugi podlega całkowitemu zniszczeniu przez Rzymian, a niemal wszyscy jej mieszkańcy, włącznie z Bar-Kochbą, zostają zamordowani. Nielicznych, którzy pozostali przy życiu sprzedano jako niewolników.

136r. n.e. Cesarz Hadrian odbudowuje Jerozolimę. Na miejscu zburzonej Świątyni Jerozolimskiej wznosi świątynię poświęconą Zeusowi.

138r. n.e. Prześladowania cesarza Antoninusa Piusa (138-161r. n.e.)

Autokrata ten, choć nie stosował surowej polityki prześladowań, cierpiał na manię narzucania ciągle nowych praw, które w większości  były sprzeczne wierze i filozofii chrześcijan. W ten sposób, za panowania Antoninusa wielu chrześcijan niebezpośrednio poniosło męczeńską śmierć, wśród nich także biskup Smyrny św. Polikarp (wydarzenie to opisuje wczesnochrześcijańskie dzieło o tytule „Martyrologium rzymskie”). W tym okresie cichną prześladowania w Tesalonikach, Larisie i Atenach.

ok. 150r. n.e. Pierwsi chrześcijanie na wybrzeżu Morza Czarnego (miejscowości Pomorie i Develton). Pierwsi rzymscy chrześcijanie w Portugalii.

156r. n.e. Męczeńska śmierć św. Polikarpa przez scięcie mieczem i spalenie na stosie.

161r. n.e. 4-te wielkie prześladowania chrześcijan przez autokratę rzymskiego cesarza Marka Aureliusza (161 – 180r. n.e.)

Jedne z surowszych prześladowań od czasów Nerona. Podobnie jak cesarz Hadrian, Marek Aureliusz uważał za obowiązek i potrzebę wspieranie oficjalnej religii Imperium rzymskiego. Z zimnym sercem skazywał na ścięcie, a następnie rzucenie bestiom na pożarcie tysiące chrześcijan, wśród nich również starochrześcijańskiego pisarza i filozofa, Męczennika Justyna. Z bezwzględnością cesarza spotkali się również mieszkańcy południowej Galii, których poddawał ciężkim torturom. Jedna z nich, niewolnica - chrześcijanka o imieniu Wladina, którą torturowano od rana do późnej nocy, krzyczała nieustannie: „Jestem chrześcijanką. Nikt z nas nie zrobił nic złego”.

Cesarz odwiedzał również Grecję. W tym okresie była poddawana torturom, a następnie ścięta św. Paraskiewi, podobnie jak wielu innych wiernych. Jego politykę kontynuuje syn, Kommodus.

174r. n.e. Pierwsi chrześcijanie w Austrii.
 
180r. n.e. Chrześcijaństwo dociera już do wszystkich prowincji Imperium rzymskiego oraz do Mezopotamii. W okresie tym filozof grecki Pantaenus zakłada w Aleksandrii szkołę katechetyczną dla misjonarzy; już dziewięć lat później docierają do Europy informacje o pierwszych chrześcijanach w Indiach, którzy wzięli swój początek z tej właśnie szkoły.

190r. n.e. Zwrot ku chrześcijaństwu ogromnej liczby wiernych w północnej Afryce.

193r. n.e. 5-te wielkie prześladowania chrześcijan przez cesarza Rzymu Septymiusza Sewera (193-211r. n.e.)

W epoce panowania cesarza Septymiusza, w roku 202, zostało odnowione prawo, które zabraniało nawracania na wiarę chrześcijańską.

Represje, które trwały prawie dziesięć lat (od 202r. do 211r. n.e.) były bardzo okrutne, ale objęły jedynie wybrane regiony – głównie Egipt, Galię oraz północną Afrykę. W Aleksandrii codziennie palono, krzyżowano i ścinano ogromne ilości chrześcijan – męczenników. Wśród nich znaleźli się między innymi Leonidas, ojciec Orygenesa, biskup Ireneusz z Lyonu oraz święta Perpetua z Kartaginy, która wraz ze swą wierną poddaną została skazana na pożarcie przez dzikie bestie.

197r. n.e. Teolog i apologeta Tertulian pisze o wielkim rozlewie krwi męczenników oraz wyznaje: „W rzeczywistości nie istnieje już naród, w którym nie ma chrześcijan”.

200r. n.e. Sytuacja na świecie 160 lat (6 pokoleń) po zmartwychwstaniu Chrystusa: chrześcijaństwo obejmuje 3,4% światowej populacji; Ewangelia dociera do 32% ludzi w ogóle, a Pismo Święte posiada swoje odpowiedniki w 7 językach.

Prześladowania w Egipcie. Tysiące męczenników wśród chrześcijan.

Pierwsi chrześcijanie w Szwajcarii (nazywanej wtedy rzymską prowincją Recji), na Sacharze oraz w Belgii.

Edessa (dzisiejsza Urfa w Turcji) staje się pierwszym państwem-miastem, które proklamuje chrześcijaństwo oficjalną religią państwową.

ok. 205r. n.e. Wczesnochrześcijański teolog i Ojciec Kościoła Klemens Aleksandryjski pisze: „Cały świat, wspólnie z Atenami i Grecją, stał się królestwem Słowa (Chrystusa)”.

ok. 210r. n.e. Pierwsi chrześcijanie w państwie Katar (pierwsza dokumentacja w roku 224 n.e.).

225r. n.e. Na terenach Tygrysu i Eufratu, nad Morzem Kaspijskim oraz w Bahrajnie powstaje ponad 20 asyryjskich biskupstw Kościoła.

235r. n.e. 6-te wielkie prześladowania chrześcijan przez rzymskiego autokratę Maksymina Traka (235-238r. n.e.)

W czasie prześladowań napiętnowaniu i śmierci poddani zostali głównie przywódcy chrześcijańscy. Jeden z nich, Orygenes, ocalał w ukryciu.

ok. 240r. n.e. Święty Grzegorz Cudotwórca zostaje wybrany na biskupa Pontu - obszaru, który w większości był zamieszkiwany przez pogan. Do roku 270 n.e. (śmierci biskupa Grzegorza) 95% populacji regionu przeszło na wiarę chrześcijańską.

249r. n.e. 7-me wielkie prześladowania chrześcijan za panowania imperatora rzymskiego Decjusza Trajana. Próba całkowitego unicestwienia chrześcijaństwa (249-251r. n.e.).

Prześladowania te były jednymi z najkrwawszych w historii starożytnego Rzymu i po raz pierwszy objęły obszar całego cesarstwa.
Decjusz Trajan był zdania, że chrześcijanie są powodem dewaluacji i upadku Imperium rzymskiego w ogóle i z tego powodu stali się oni celem jego krwawej polityki. Więzieni i torturowani byli przede wszystkim kler oraz biskupi. Ogromne rzesze chrześcijan były poddawane męczarniom w Rzymie, północnej Afryce, Egipcie oraz Azji Mniejszej. Święty Cyprian z Kartaginy, pisząc o ówczesnej sytuacji wspomina, że „cała ludzkość została zdewastowana”. Prześladowania, które ciągnęły sie na przestrzeni wszystkich lat panowania cesarza, były przyczyną męczeńskiej śmierci między innymi Herakliusza, Paulinusa, Wenedymusa oraz Pawła Cypryjczyka.

W czasach prześladowań straconych zostało również wiele kobiet, wśród nich święta Harissa; w Atenach biskup Leonidas po wielu godzinach męczarni został powieszony. Podobna sytuacja panuje na Krecie (m.in. 84-letni  Cyryl, Teodul, Saturnin, Gelasius, Kleomenes, Ewaryst), na wyspie Chios (święty Izydor), na Korfu (13 męczenników), w Tesalonikach (Alkionis, pamięć  którego czcimy 28 maja).

250r. n.e. W południowych Włoszech istnieje już ponad 100 biskupstw. Pierwsi chrześcijanie pojawiają się na terenach dzisiejszych Węgier (wtedy rzymska prowincja Panonii), w Luksemburgu oraz zjednoczeni wokół jedynego biskupstwa w Królestwie Bahrajnu. Także w regionie Sewastopola, na Krymie oraz na Ukrainie zauważamy formowanie się społeczności kościelnej.

251r. n.e. Sytuacja w Rzymie wygląda następująco: obok 1.000.000 pogan znajduje się około 30.000 chrześcijan (co stanowi zaledwie 3% społeczeństwa), wśród których: 46 prezbiterów, 7 diakonów, 42 pomocników niższych święceń, 1500 wdów, oraz pozostali, niższej klasy społecznej. Chrześcijanie wytrwale przezwyciężają wszelkie trudności epoki i systematycznie powiększają swą liczbę.

252r. n.e.  Tragiczna w skutkach epidemia dżumy opanowuje tereny basenu Morza Śródziemnego, uśmiercając w przeciągu 20 lat 25% ludności Imperium rzymskiego oraz około 50% społeczności Aleksandrii. W Kartaginie biskup Cyprian organizuje pomoc lekarską.

253r. n.e. 8-me wielkie prześladowania chrześcijan ze strony cesarza rzymskiego Waleriana I (252-260r. n.e.).

Prześladowania chrześcijan, które trwały od 257 do roku 259 n.e. były tragiczne i nawet bardziej krwawe od poprzednich. Śmierć poniosło wielu niewinnych ludzi, wśród których również biskup Kartaginy, Cyprian.

260r. n.e. Chrześcijanie Imperium rzymskiego stanowią już 40% populacji, a ich liczba szybko wzrasta.

270r. n.e. Wzniesienie pierwszych bazylik (chrześcijańska świątynia wielonawowa).

9-te wielkie prześladowania chrześcijan ze strony cesarza rzymskiego Lucjusza Domicjusza Aureliana (270-275r. n.e.).

287r. n.e. Masowe zwroty w kierunku chrześcijaństwa w Armenii. Chrześcijaństwo zostaje jednocześnie uznane za oficjalnie panującą religię państwową.

300r. n.e. Sytuacja na świecie 9 pokoleń po Chrystusie wygląda następująco: chrześcijanie stanowią 4,4% ogólnej populacji, zewangelizowane jest już 35% ówczesnego świata, a Pismo Święte posiada swoje odpowiedniki w 10 językach. Regionami Imperium rzymskiego o najwyższym rozwoju chrześcijaństwa są: Syria, Azja Mniejsza, Egipt, Afryka Północna, Rzym oraz Lyon. W całym Imperium nie istnieje już obszar nie objęty chrystianizacją. Liczba biskupstw we Włoszech sięga 200.

Rozpoczyna się działalność misyjna w Gruzji. W Afganistanie (wtedy Chorasan) pojawiają się pierwsi chrześcijanie.

303r. n.e. 10-te i ostatnie wielkie prześladowania chrześcijan za panowania cesarza Dioklecjana (wspołrządzącego z Galeriuszem). Został wydany edykt nakazujący zburzenie wszystkich świątyń chrześcijańskich i spalenie świętych ksiąg oraz pozbawienie stanowisk chrześcijan sprawujących funkcje publiczne. Na przestrzeni 9 lat najkrwawszych prześladowań zostało zabitych około 500.000 chrześcijan (lata 284-305 n.e.).

Najrozleglejsze, najbardziej krwawe i bezwzględne z dotychczasowych prześladowań na terenie całego Imperium rzymskiego. Przez 9 lat władze cesarskie ścigały chrześcijan, docierając do najmniejszych zakątków Imperium, aby następnie poddawać ich torturom, rzucać dzikim bestiom na pożarcie lub palić żywcem. Prześladowania sprowokowane zostały przez Galeriusza, który był fanatycznym poganinem. Szacuje się, że w Azji Mniejszej zostało straconych około 15.000 chrześcijan, a w Egipcie liczba ta sięgnęła 140.000 ludzi. Pomimo to chrześcijanie jeszcze raz pokazali, że w imię wiary potrafią przetrwać nawet najcięższe chwile. Dioklecjan wraz ze swym pomocnikiem Galeriuszem zrozumiał, że walka z chrześcijaństwem jest bezcelowa. Prześladowania ustały w 311 roku, a przez cesarza został wydany edykt przyzwalający chrześcijanom kultywować ich praktyki religijne.

Za panowania Dioklecjana zostaje stracony w roku 303 święty Dymitr z Tesalonik, w Palestynie ginie święty Jerzy, a w Egipcie święta Katarzyna. W okresie wspołrządów Galeriusza dokonuje się wielka rzeź w samym Koryncie (imiona męczenników to: Myron, Wiktoryn, Wiktor, Nikifor, Klaudian, Sarapis, Papiasz, Kondratos) oraz na jego obszarze (Cyprian, Djonizjusz, Paweł, Irena, Hadrian, Leonidas). W Nicei męczęńską śmiercią giną tesaloniczanki: święta Miłość oraz Irena, a w samych Tesalonikach m.in. Matrona, Aleksander, Teodul oraz Florens. Na Korfu żywcem zostają spaleni Zenon, Euzebiusz, Neon i Witalis.

ok. 310r. n.e. Galia jest wciąż jeszcze w 70% zamieszkiwana przez pogan.

313r. n.e. Konstantyn I Wielki zakańcza politykę prześladowań chrześcijan swojego poprzednika Dioklecjana i wydaje edykt mediolański, proklamując swobodę wyznawania religii w całym cesarstwie.

319r. n.e. Władze cesarstwa proklamują ostateczne zakazanie składania ofiar pogańskich.

330r. n.e. Sytuacja na świecie 10 pokoleń po Chrystusie wygląda następująco: chrześcijanie stanowią 12% ogólnej populacji, zewangelizowane jest już 36% ówczesnego świata, a Pismo Święte posiada swoje odpowiedniki w 10 językach. Stolica cesarstwa zostaje przeniesiona do Konstantynopola.
 
339r. n.e. Ciężkie prześladowania chrześcijan na obszarze Persji trwające do roku 379 n.e.

Powtarzające się poważne prześladowania pod panowaniem dynastii Sassanidów trwały do roku 640, kiedy po zwycięskim najeździe Arabów Persja zostaje podporządkowana muzułmanom, a Sassanidzi ostatecznie tracą swą władzę.
 
ok. 340r. n.e. Liczba biskupstw w Egipcie sięga 100.

345r. n.e. Prześladowania we wschodniej Syrii.

ok.350r. n.e. Rozpad królestwa Meroe. W ciągu następnych 100 lat powstałe na jego terytorium państwa będą oficjalnie ogłoszone chrześcijańskimi. Pierwsze zalążki chrześcijaństwa w Irlandii (mnisi z Krety).

361r. n.e. Cesarz Julian Apostata podejmuje ostatnie próby przywrócenia pogaństwa w cesarstwie rzymskim.
 
378r. n.e. Hieronim ze Strydonu pisze: "Wszystkie narody od Indii do Bretanii głoszą o śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa"(Isaiam Cliv, Epistol. XIII Ad Paulinum). Według zgromadzonych nim danych od roku 30 n.e. blisko 1.900.000 chrześcijan zginęło śmiercią męczeńską.

380r. n.e. Sytuacja w Antiochii: wśród istniejącej populacji 500.000 osób 50% stanowią chrześcijanie, których liczba szybko wzrasta. Wschodni autokrata Teodozjusz oficjalnie ogłasza chrześcijaństwo religią panującą oraz nakazuje przyjęcie religii chrześcijańskiej wszystkim obywatelom cesarstwa.
 
395r. n.e. Ostateczny rozpad cesarstwa rzymskiego. Jego zachodnia część pozostaje w rękach Rzymu (trzykrotne najazdy: w 410, 455 i 476r. n.e.), a wschodnia przechodzi pod patronat Konstantynopola.

400r. n.e. Sytuacja na świecie 12 pokoleń po Chrystusie wygląda następująco: chrześcijanie stanowią 17,1% ogólnej populacji, zewangelizowane jest już 39% ówczesnego świata, a Pismo Święte posiada swoje odpowiedniki w 11 językach.
 
Jest powszechnie znane, że jeszcze do roku 400 n.e. blisko granic Rzymu  zostało pogrzebanych wiele milionów chrześcijan. Szacuje się, że katakumby Rzymu mieszczą od 2 do 7 milionow chrześcijańskich grobów; znalezionych było również ponad 4000 opisów należących do okresu od Tyberiusza do Konstantyna Wielkiego (źródło: Encyklopedia Halley'a, str. 1061).

Również w podziemnych katakumbach wyspy Milos zostało odkrytych około 8000 chrześcijańskich grobów, zbudowanych w okresie do 3-go wieku n.e. Świadczy to o bezsprzecznym szerokim rozprzestrzenieniu chrześcijaństwa w tamtym okresie i wsparciu ze strony ówczesnej władzy. Należy zaznaczyć, że populacja greckiej wyspy Milos w I w. n.e. sięgała 20.000 i skladała się z Rzymian, Greków, Żydów oraz niewolników.

Pojawiają się pierwsi chrześcijanie w rzymskiej prowincji Mauretanii.

409r. n.e. Ariańscy Wizygoci najeżdżają na Połwysep Iberyjski.

410r. n.e. Upadek Rzymu po najeździe wizygockiego króla Alaryka.

438r. n.e. Publikacja Kodeksu Teodozjańskiego, stanowiącego ważne ogniwo w rozwoju prawa rzymskiego. Kodeks zabraniał (niestety jedynie teoretycznie) praktykowania religii pogańskich.

Z opisanych wyżej wydarzeń wyraźnie wynika, że chrześcijanie na przestrzeni 3 wieków nieprzerwanych prześladowań zdołali nie tylko wielokrotnie zwiększyć swą liczbę, ale również zawładnąć Imperium rzymskim. Kiedy Teodozjusz W CELACH POLITYCZNYCH, ale też aby ochronić sztukę starożytną wydał nakaz o zaprzestaniu praktykowania religii pogańskich, chrześcijanie juz wtedy w Imperium stanowili większość. W roku 260 n.e. procent chrześcijan zamieszkujących Imperium rzymskie szacuje się na 40%; jedynie obywatele o niskim wykształceniu pozostawali wierni religii pogańskiej. Oczywiście decyzje Teodozjusza pozwoliły chrześcijanom odważniej i bardziej zdecydowanie walczyć z pogaństwem na drodze chrystianizacji ówczesnego świata, jednak doszłoby do tego tak czy inaczej. Mieszkańcy Rzymu, mimo trwających ponad trzysta lat krwawych prześladowań, przyjmując zbawcze nauki Jezusa Chrystusa, zdołali stworzyć silną i zwartą społeczność chrześcijańską, która powoli opanowała i zapełniła granice Imperium rzymskiego.

Każda próba fałszywej argumentacji zwycięstwa chrześcijaństwa poprzez umieszczanie jego podstawy na prześladowaniach obywateli innych narodów i pogan jest nielogiczne i przede wszystkim niezgodne z danymi historycznymi.

Dane znajdujące się w powyższym zapisie chronologicznym zostały zaczerpnięte głównie z drugiej części Światowej Encyklopedii Chrześcijaństwa (wydanej przez ortodoksyjne bractwo Misji Chrześcijańskiej, Tesaloniki 1990), Współczesnej Encyklopedii Szkolnej (wydania Piperi Sotira, str. 188), oraz Encyklopedii Jowani (tom 7, str. 155).