Απροκάλυπη προώθηση του Μυστικισμού της Καμπαλά από διάσημη τραγουδίστρια της Pop

Γιώργος Χατζησταματίου

Η Madonna και το Λιοντάρι (Ha’ Ari)

          To 2005 κυκλοφόρησε το δέκατο άλμπουμ της διάσημης τραγουδίστριας της ποπ, Madonna. Το δέκατο τραγούδι του άλμπουμ τιτλοφορείται “Isaac” και θα μας απασχολήσει στο παρόν άρθρο.

        Φημολογείται ότι το τραγούδι είναι αφιερωμένο στον Isaac ben Shalom Luria Ashkenaz (1534-1572), γνωστό και ως Ha’ Ari, έναν Εβραίο ραββίνο και μυστικιστή του 16ου αι. πατέρα της σύγχρονης Καμπάλα. Ο Luria υπήρξε σημαντικός ραβίνος των Εβραίων, μετά την εξορία τους από την Ισπανία. Η προσφορά του στην ανάπτυξη της σύγχρονης Καμπάλα έγκειται σε δύο κύρια σημεία, πρώτον την μορφοποίησή της και δεύτερον στην εκλαΐκευση της. Η διάδοση της Καμπάλα στο ευρύτερο κοινό, πέραν των κύκλων των λίγων μυημένων ήταν δικό του ξεκίνημα.

        Το τραγούδι της Madonna ξεκινά με τους εξής στίχους:

Im nin'alu daltei n'divim - daltei marom lo nin'alu

που σημαίνουν:

Αν οι πόρτες των πλουσίων είναι κλειστές, οι πόρτες του ουρανού δεν θα κλείσουν ποτέ.

Σε ελεύθερη μετάφραση οι στίχοι αναφέρονται στην ασπλαχνία του κόσμου σε σύγκριση με το έλεος του Θεού.

        Η στίχοι προέρχονται από ένα ποίημα ενός μεγάλου Εβραίου ποιητή του 17ου αι., του Shalom Shabbazi(1619-1720). Έχουν μελοποιηθεί πολλές φορές και το τραγούδι “Im nin’ alu” είχε γίνει μεγάλη επιτυχία το 1985 από την Εβραία τραγουδίστρια Ofra Haza. Στην έκδοση της Madonna τους τραγουδάει ο Ραβίνος του Καμπαλιστικού Κέντρου του Λονδίνου, Yitzhak Sinwani, ο οποίος παίζει και το σοφάρ, παραδοσιακό πνευστό όργανο που χρησιμοποιείται στις εβραϊκές εορτές Rosh Hashanah και Yom Kippur.

        Στην συνέχεια η Madonna τραγουδά:

Staring up into the heavens
In this hell that binds your hands
Will you sacrifice your comfort
Make your way in a foreign land

Wrestle with your darkness
Angels call your name
Can you hear what they are saying
Will you ever be the same

Την ίδια στιγμή επάνω στην σκηνή υπάρχει ένα τεράστιο κλουβί και μέσα του μια γυναίκα ντυμένη με ένα ένδυμα που θυμίζει την ισλαμική μπούργκα. Στην εξέλιξη του τραγουδιού η γυναίκα αυτή αποβάλει το ένδυμα σε έναν μυστικιστικό συμβολισμό απελευθέρωσης και με χορευτικές κινήσεις που θυμίζουν το πέταγμα πουλιού έρχεται στο προσκήνιο. Είναι αλήθεια ότι για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την διδασκαλία της Καμπάλα, το αποκρυφιστικό νόημα του τραγουδιού μεταδίδεται καλύτερα από την χορεύτρια. 

        Όλο το τραγούδι βρίθει από καμπαλιστικές πεποιθήσεις. Το σοφάρ ως όργανο χρησιμοποιείται για να σημάνει σημαντικά γεγονότα, εν προκειμένω τον διαφωτισμό που θα ακολουθήσει από την Madonna. Κατά την καμπαλιστική διαδασκαλία, όταν κάποιος μελετά την αστρολογία (και στο τραγούδι στους στίχους Staring up into the heavens) μπορεί να «απελευθερωθεί» από τις θρησκευτικές δεισιδαιμονίες (In this hell that binds your hands) και να γίνει ο ίδιος αγγελιοφόρος του μηνύματος.

        Εν προκειμένω η Madonna είναι αυτή που ανοίγει το κλουβί και απελευθερώνει την χορεύτρια. Αν και η χρήση της μπούργκα δείχνει να αναφέρεται στον ισλαμικό φονταμενταλισμό και στον τρόπο που αντιμετωπίζει την γυναίκα, το μήνυμα είναι γενικευμένο και αναφέρεται σε όλους τους θρησκευτικούς νόμους που κατά τους μυστικιστές περιορίζουν την ανθρώπινη ελευθερία.

        Η Madonna καλεί τους ακροατές της ν’ απαλλαγούν από τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις (Wrestle with your darkness), την στιγμή που η ίδια τους φέρνει το μήνυμα της Καββάλα (angels call your name), να υπακούσουν (can you hear what they are saying) και να εναρμονίσουν την ζωή τους με αυτή την διδασκαλία (will you ever be the same).

        Στο σημείο αυτό θα διακόψουμε την ερμηνεία του νοήματος του τραγουδιού και θα αναφερθούμε στην συζήτηση που αυτό προκάλεσε. Εβραίοι Ραββίνοι έψεξαν τη Madonna, διότι σύμφωνα με τους κανονισμούς τους το όνομα του Isaac Luria απαγορεύεται να χρησιμοποιείται για κέρδος. Η ίδια απάντησε ότι δεν αναφέρεται στον Luria αλλά στον Καμπαλιστή ραββίνο Isaac Sinwani που εμφανίζεται και τραγουδά. Η δικαιολογία είναι γελεία, διότι τα τραγούδια δεν τιτλοφορούνται από το όνομα του τραγουδιστή. Θα δείξουμε ότι πράγματι αφορά τον Luria.

        Στους παρακάτω στίχους η Madonna τραγουδά:

You will find the gate that's open
Even though your spirit's broken

δηλ. όποιες κι αν ήταν οι προηγούμενες θρησκευτικές σου πεποιθήσεις (even though your spirit is broken, κατά απόλυτη αρνητική έννοια, όλες οι θρησκείες κάνουν κακό στο πνεύμα του ανθρώπου) – η ίδια ήταν πριν Ρωμαιοκαθολική -, εσύ μπορείς να γίνεις δέκτης και οπαδός του μηνύματος της Καμπάλα (you will find the gate that ‘s open). Το άνοιγμα, όμως, αυτό για την διάδοση της Καμπάλα στις μάζες, έξω από τους καμπαλιστικούς κύκλους, το έκανε ο Isaac Luria, όπως είπαμε παραπάνω. Αυτή ήταν η διδασκαλία του. Άρα σαφώς το τραγούδι είναι αφιερωμένο σ’ αυτόν.

        Το ότι ο μυστικισμός και η Καμπάλα εμπνέουν το έργο της Madonna είναι γνωστό ήδη από το 2005. Τότε είχε κυκλοφορήσει μια σειρά παιδικών βιβλίων γραμμένα από την ίδια, εμπνευσμένα από αυτές τις πεποιθήσεις. Επίσης είναι γνωστό ότι πάντοτε μετέφερε τα πιστεύω της στο τραγούδι, όπως την εποχή που ήταν Ρωμαιοκαθολική στα “Like a Virgin” & “Like a Prayer”, και τώρα που ακολουθεί την Καμπάλα στο “Die Another Day” και το υπό εξέταση  “Isaac”.

        Από την άλλη, ο ερωτισμός που δείχνει να κυριαρχεί στις παραστάσεις της είναι μόνο επιφανειακός. Κάτω από την επιφάνεια κρύβεται το βαθύτερο νόημα των παραστάσεων, το οποίο είναι καθαρά εμπνευσμένο από τον μυστικισμό. Το γεγονός της χρήσης μεταμοντέρνων τεχνοτροπιών από τους συγγραφείς και σκηνοθέτες των video και των συναυλιών της, καθώς και η ευφυΐα της ίδιας ώστε να προκαλεί συζητήσεις και διαμάχες αλλά και να συγκαλύπτει με συμβολισμούς όσα θέλει να βγάλει προς τα έξω, μπερδεύουν κριτικούς και κοινό. Ο ακροατής  πρέπει να είναι καλά ενημερωμένος πάνω σε θέματα τέχνης, ιστορίας, θρησκειολογίας και ποπ κουλτούρας για να μπορέσει να συλλάβει το βαθύτερο νόημα των παραστάσεών της, επειδή αυτό κρύβεται κάτω από τα επίπεδα του ερωτισμού της τεχνοτροπίας αλλά και της πνευματικότητας. Ας μην ξεχνάμε ότι παραμένει η βασίλισσα της ποπ επί εικοσιπενταετία.