ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΦΗΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΣΟΝΙΑ
του κ. Ιωάννου Μηλιώνη
(α’ μέρος)
Από την εποχή ακόμη του Σερ Φράνσις Μπέικον (Sir Francis Bacon, 1561-1626), πολιτικού και θεμελιωτή της μασονίας στην Αγγλία1, πολλά πρόσωπα των τεχνών και των γραμμάτων παρελάσανε, δυστυχώς, από τις τάξεις της. Αν και τα ονόματά τους αναφέρονται συχνά σε καταλόγους των τεκτονικών ιδρυμάτων2, στη χώρα μας και στο εξωτερικό, σπάνια η ιδιότητά τους αυτή δημοσιοποιείται ευρύτερα, με αποτέλεσμα να μη μπορούν να διαχωρίσουν τη θέση τους ή να προφυλαχτούν ακόμη και Ορθόδοξοι χριστιανοί, που δε θα ήταν διατεθειμένοι να εμπλακούν και να προβάλουν τους ανθρώπους αυτούς με τη διπλή ιδιότητα, του τέκτονα και του διανοούμενου.
Στοχεύοντας στην ενημέρωση για κάποια απ’ αυτά τα πρόσωπα, θα παρουσιάσουμε λίγα στοιχεία σχετικά με δύο διεθνούς φήμης προσωπικότητες, που όλοι γνωρίζουμε, και που τα έργα τους στεγάζονται σε όλες τις βιβλιοθήκες του κόσμου και τυγχάνουν του θαυμασμού και της κοινής αποδοχής.
Πρόκειται για τους Βρετανούς συγγραφείς: α) Σερ Τζόζεφ Ράντγιαρντ Κίπλινγκ (Sir Joseph Rudyard Kipling) και β) Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ (Sir Arthur Conan Doyle).
α)Σερ Τζόζεφ Ράντγιαρντ Κίπλινγκ,
1865-1936 3
Βρετανός συγγραφέας και ποιητής, ιδιαίτερα γνωστός για το «Βιβλίο της ζούγκλας» (1894)4, το μυθιστόρημα «Κιμ» (1901) και το ποίημα «Αν…» (1895)5. Το 1907, του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, καθιστώντας τον τον νεαρώτερο συγγραφέα που κέρδισε το βραβείο αυτό και τον πρώτο αγγλόφωνο κάτοχο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο Κίπλινγκ γεννήθηκε στη Βομβάη της Ινδίας από τους John Lockwood Kipling και Alice MacDonald Kipling. Όπως ήταν συνήθεια στη βρετανική Ινδία, αυτός -6 χρόνων- και η τρίχρονη αδερφή του στάλθηκαν απ’ τους γονείς τους στην Αγγλία, στην πανσιόν της Sarah Holloway και του συζύγου της, οικοτροφείο για παιδιά Βρετανών, που υπηρετούσαν στην Ινδία. Τα δύο παιδιά έζησαν εκεί τα επόμενα έξι χρόνια (1871-1877) σε συνθήκες παραμέλησης και κακής μεταχείρισης. Στην αυτοβιογραφία του, 65 χρόνια αργότερα, ο Κίπλινγκ αναλογίζεται την εκεί διαμονή του με φρίκη, κι αναρωτιέται ειρωνικά αν ο συνδυασμός της σκληρότητας και της παραμέλησης, που έζησε στα χέρια του ζεύγους Holloway, επιτάχυνε την εκδήλωση του λογοτεχνικού του τάλαντου.
Το 1882, μετά την περίοδο στο οικοτροφείο, ο Κίπλινγκ γυρίζει στη Λαχώρη* στην Ινδία, όπου ξεκινά ως συντάκτης στη μικρή τοπική εφημερίδα The Civil & Military Gazette, όπου κάνει και τα πρώτα του βήματα στο χώρο της ποίησης.
Αργότερα, σαν ανταποκριτής της εφημερίδας Allahabad Pioneer ταξίδεψε σ’ όλη την Ινδία κι ασχολήθηκε με την πεζογραφία, εκδίδοντας έξι μικρά βιβλία το 1888. Την περίοδο εκείνη γράφτηκε και το διήγημά του «Ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς» (The Man Who Would Be King)6, που θα μας απασχολήσει ιδιαίτερα στη συνέχεια.
Τον επόμενο χρόνο, ο Κίπλινγκ επιστρέφει στην Αγγλία, περνώντας από Βιρμανία, Κίνα, Ιαπωνία και Καλιφόρνια, διασχίζοντας τον Ατλαντικό και φθάνοντας στο Λονδίνο. Από τα πιο γνωστά ποιήματά του εκείνης της εποχής είναι η «Μπαλάντα της Ανατολής και της Δύσης».
Ακολουθούν διαδοχικά: Η εγκατάστασή του στο Λονδίνο (1891), ο γάμος του με την Carrie Balestier (1892), η μετεγκατάσταση του ζεύγους στο Brattleboro του Vermont των Η.Π.Α. και η γέννηση της κόρης τους. Εκεί έρχεται στον Κίπλινγκ κι η έμπνευση για το Μόγλη, με αποτέλεσμα την έκδοση δύο σχετικών «βιβλίων της ζούγκλας» το 1892 και 1895.
Στο Brattleboro φιλοξενεί και τον φίλο του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ, που τόσον αυτός όσον και ο Μόγλης θα μας απασχολήσουν εκτενώς στη συνέχεια.
Μία από τις κυριότερες ιδιότητες του Κίπλινγκ ήταν η συμμετοχή του στον τεκτονισμό. Σύμφωνα με το αγγλικό έντυπο «Masonic Illustrated» (Τεκτονικά Εικονογραφημένα), ο Κίπλινγκ μυήθηκε στον Ελευθεροτεκτονισμό περί το 1885, νωρίτερα από το όριο των 21 ετών, που προβλεπόταν για την εισαγωγή στη μασονία. Έγινε δεκτός στη «Στοά Ελπίδα και Εγκαρτέρηση, Αρ. 782» (Hope and Perseverance Lodge No. 782) στη Λαχώρη. Γράφοντας αργότερα στους Times, αναφέρει: «Υπήρξα "Γραμματεύς" για κάμποσα χρόνια στη Λαχώρη. Στη Στοά υπήρχαν αδελφοί που άνηκαν σε τέσσαρα τουλάχιστον δόγματα. Προτάθηκα ως "Μαθητής" από ένα μέλος, έναν Ινδό Βραχμάνο, επιψηφίστηκα ως "Εταίρος" από έναν Μωαμεθανό και ανήλθα στο βαθμό του "Διδασκάλου" μέσω ενός Άγγλου. Ο "Στεγαστής"7 μας ήταν ένας Ινδός Εβραίος».
Ο Κίπλινγκ δεν έλαβε μόνο τους τρεις βαθμούς της «Συμβολικής Στοάς»8, αλλ’ επίσης τους «παράπλευρους» βαθμούς του «Διδασκάλου Τέκτονος του Σήματος» (Mark Master Mason) και του «Ναυτίλου της Βασιλικής Κιβωτού» (Royal Ark Mariner). Ο Κίπλινγκ τόσο πολύ αγάπησε τη μασονική του ιδιότητα, ώστε απαθανάτισε τα τεκτονικά «ιδεώδη» στο γνωστό ποίημά του, «Η Μητέρα Στοά» (The Mother Lodge) καθώς και στη νουβέλα του «Ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς», την οποία θα σχολιάσουμε αμέσως.
Στο διήγημα αυτό, ο αφηγητής της ιστορίας, που είναι ένας βρετανός δημοσιογράφος στην Ινδία -ο Κίπλινγκ παρουσιάζει τον εαυτό του παραλείποντας μόνο το όνομα- συναντά δύο τυχοδιώκτες, τον Daniel Dravot και τον Peachey Carnehan, που υπήρξαν -μεταξύ πολλών επαγγελμάτων- πρώην λοχίες τυφεκιοφόροι στην υπηρεσία της Αυτής Μεγαλειότητος. Χαίρεται τη συναναστροφή μαζί τους -όταν μάλιστα αποδεικνύεται ότι και οι τρεις τους ανήκουν στη μασονία-, αλλά στη συνέχεια τους αποτρέπει από το σχέδιό τους να εκβιάσουν τον Ινδό ηγεμόνα (rajah) της περιοχής. Λίγους μήνες αργότερα εμφανίζονται στο γραφείο του, στη Λαχώρη, με ένα νέο σχέδιο. Έχουν αποφασίσει ότι η Ινδία δεν τους χωράει πια. Σκοπεύουν να πάνε στο μακρινό Kafiristan9 και «να γίνουν βασιλιάδες». Στη διάρκεια του επικίνδυνου ταξιδιού, λένε, ο Dravot θα μπορούσε να περάσει ως αυτόχθων, ενώ έχουν και είκοσι τυφέκια Martini-Henry -τα καλύτερα ίσως τότε στον κόσμο. Σκοπεύουν να βρουν ένα βασιλιά ή αρχηγό κάποιας από τις φυλές, να τον βοηθήσουν να νικήσει τους εχθρούς του και στη συνέχεια να αναλάβουν εκείνοι. Ζητούν από τον αφηγητή -τον Κίπλινγκ- βιβλία ή χάρτες της περιοχής, σαν χάρη, αφού είναι «αδελφοί Ελευθεροτέκτονες», και αφού τους χάλασε το σχέδιο του εκβιασμού του rajah.
Δύο χρόνια αργότερα, μια ζεστή καλοκαιρινή νύχτα, ένας ανάπηρος ζητιάνος, ένας άνθρωπος τσακισμένος, ντυμένος με κουρέλια, σέρνεται στο γραφείο του Κίπλινγκ. Είναι ο Carnehan και διηγείται μια εκπληκτική ιστορία. Οι Dravot και Carnehan κατάφεραν πράγματι να γίνουν βασιλιάδες. Βρήκαν τους Kafiris, τους ιθαγενείς στο Kafiristan, οι οποίοι ή1ψαν στρατό, κατέλαβαν χωριά κι ονειρεύτηκαν τη δημιουργία ενός ενιαίου έθνους. Οι Kafiris που ήταν ειδωλολάτρες και όχι μουσουλμάνοι, δέχτηκαν τον Dravot σαν θεό -το γιο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Οι Kafiris ασκούσαν μια μορφή μασονικού τελετουργικού και οι δύο τυχοδιώκτες ήξεραν μασονικά μυστικά, που μόνο ο αρχιερέας τους θυμόταν.
Τα σχέδιά τους διαψεύσθηκαν, όταν ο Dravot αποφάσισε να παντρευτεί μια κοπέλα Kafir. Τρομοκρατημένη από το γάμο της με ένα θεό, το κορίτσι δαγκάνει τον Dravot ότνα αυτός προσπαθεί να τη φιλήσει. Βλέποντάς τον να αιμορραγεί, ο αρχιερέας φωνάζει ότι δεν είναι θεός, παρά άνθρωπος και οι Kafirs τον μεν Dravot γκρεμίζουν σε ένα φαράγγι, τον δε Carnehan σταυρώνουν ανάμεσα σε δύο πεύκα. Όταν ο Carnehan επέζησε μέχρι την επομένη, οι Kafirs το θεώρησαν θαύμα και τον άφησαν να φύγει.
Στη σχετική κινηματογραφική ταινία, τα πράγματα εξελίσσονται ακόμη πιο παιδαριώδη. Ο Huston παρουσιάζει στην αρχή της ταινίας τον Κίπλινγκ να δίνει στον Dravot, όταν ξεκινούν για το ταξίδι τους, ένα μασονικό μενταγιόν -το κλασικό με το διαβήτη, το γνώμονα και τον «οφθαλμό» στο μέσον αντί του «G»-, σαν γούρι. Το μενταγιόν αυτό κρεμά ο Dravot στο λαιμό του, για να ανακαλυφθεί εκεί αργότερα από τον αρχιερέα, που έκθαμβος τους οδηγεί στην ιερή στήλη όπου «αποκαλύπτεται» το ίδιο σύμβολο χαραγμένο στην πέτρα από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Έτσι ο ατυχής θεατής οδηγείται στο αφελές συμπέρασμα ότι ο Μ. Αλέξανδρος -Sikandar κατά τους κατοίκους της περιοχής- υπήρξε τέκτονας και επιβραβεύεται και η προσπάθεια του Κίπλινγκ να μας πείσει ότι η μασονία έλκει δήθεν την καταγωγή από τα αρχαία χρόνια και δεν είναι απλώς ένα εφεύρημα με σχετικά πρόσφατη προέλευση.
Κλείνοντας τη σύντομη αναφορά μας στο γνωστό Βρετανό συγγραφέα, δεν πρέπει να παραλείψουμε και τα «βιβλία της ζούγκλας», του γνωστού μας Μόγλη, τα οποία πέραν της κυκλοφορίας τους σαν παιδικά αναγνώσματα, ενσωματώθηκαν αυτούσια και στη διεθνή κίνηση για παιδιά και για νέους, τη γνωστή ως «Προσκοπισμός», το 1916, από τον ιδρυτή του Προσκοπισμού, Βρετανό Λόρδο Robert Baden-Powell10, ο οποίος υπήρξε στενός φίλος του Κίπλινγκ καθώς και του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ με τον οποίο θα ασχοληθούμε κυρίως στο επόμενο τεύχος του «Διαλόγου»
β) Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ,
1859 - 1930 11
Σκωτσέζος γιατρός και συγγραφέας, δημιουργός του γνωστού μας Σέρλοκ Χολμς, μια σημαντική καινοτομία στη συγγραφή αστυνομικών μυθιστορημάτων την εποχή του. Ο Ντόυλ υπήρξε πολυγραφότατος τα δε έργα του περιλαμβάνουν μυθιστορήματα επιστημονικής φαντασίας, θεατρικά έργα, ρομαντικά διηγήματα, ποίηση, πραγματικές ιστορίες και ιστορικά μυθιστορήματα. Θεωρείται ο διασημότερος συγγραφεύς αστυνομικών μυθιστορημάτων.
Ο Ντόυλ γεννήθηκε στο Εδιμβούργο, στη Σκωτία -τρίτο παιδί από δέκα αδέλφια- από τον Charles Altamont Doyle, Άγγλο Ιρλανδικής καταγωγής και την Ιρλανδή Mary Foley. Το 1864 η οικογένεια, μια τυπική ρωμαιοκαθολική οικογένεια, διαλύθηκε λόγω του πατέρα, που ήταν αλκοολικός και πέθανε ψυχασθενής, το 1893, στο Dumfries της Σκωτίας.
Σε ηλικία 9 ετών ο Ντόυλ στάλθηκε στο Hodder Place, το Ρωμαιοκαθολικό προπαρασκευαστικό σχολείο των Ιησουϊτών, στο Stonyhurst, στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα στο Κολλέγιο του Stonyhurst, όπου έζησε τα πέντε πιο δυστυχισμένα και μοναχικά του χρόνια, για να καταλήξει στα 17 του χρόνια σε άλλο Ιησουίτικο σχολείο, το «Stella Matutina»12 στο Feldkirch, της Αυστρίας. Το τέλος των σπουδών του συμπίπτει με την αποκήρυξη εκ μέρους του, του Χριστιανισμού.
Σπουδάζει ιατρική στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου (1876-1881), ενώ παράλληλα αρχίζει να γράφει αυτοτελείς μικρές ιστορίες (short stories). Στα είκοσί του χρόνια είχε τη χαρά να δει την πρώτη του δημοσίευση στο εβδομαδιαίο περιοδικό «Chambers’s Edinburgh Journal».
Ως τελειόφοιτος θα επισκεφθεί την Αρκτική, σαν γιατρός, με Γροιλανδέζικο φαλαινοθηρικό «Hope of Peterhead» και μετά την αποφοίτησή του θα διοριστεί «ιατρός χειρουργός» στο ατμόπλοιο Mayumba σε ένα ταξίδι στη Δυτική Αφρική.
Η επαγγελματική του καριέρα δε στέφθηκε από ιδιαίτερη επιτυχία. Θα μπορούσαμε μάλλον να πούμε ότι απέτυχε οικτρά σαν γιατρός, αν και έκανε πολλές προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση. Ο χρόνος όμως της αναμονής για την παρουσία του επίδοξου πελάτη καλύφθηκε πλούσια από τη συγγραφική του ανάγκη με πληθώρα έργων.
Το τέλος στο επόμενο
Υποσημειώσεις
1. http://en.wikipedia.org/wiki/Occult_theories_about_Francis_Bacon
2.Συχνά σε παρόμοιους καταλόγους αναφέρονται, μετά θάνατον, ψευδώς και γνωστές προσωπικότητες, που δεν είχαν σχέση με τη μασονία, με στόχο την προβολή της, ότι δήθεν κάθε σημαίνων άνθρωπος υπήρξε τέκτων.
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Rudyard_Kipling
4.Πρόκειται για τα 2 βιβλία του γνωστού «Μόγλη», που είχαν μεγάλη διάδοση, πολλές μεταφράσεις, κινηματογραφικές ταινίες και παρουσία ακόμη και σαν cartoons.
5. Πρόκειται για το γνωστό «If…», που όλοι μας γνωρίζουμε στο πρωτότυπο ή σε μεταφράσεις: «If you can keep your head when all about you, Are losing theirs and blaming it on you;…» (http://www.pegas.gr/agon/if.htm) και σε μετάφραση: «Αν να κρατάς μπορείς το λογικό σου, σαν γύρω σου όλοι το ’χασαν και σε κατηγορούν γι’ αυτό,…».
6. Σε ελληνική μετάφραση από τις εκδόσεις «Άγρα». Γυρίστηκε επίσης το 1975 σε ταινία από τον John Huston με πρωταγωνιστές τους Sean Connery, Michael Caine και Christopher Plummer.
7. Tyler. Βαθμός αξιωματικού της στοάς, επιτηρητού της «ασφαλείας» των συνεδριάσεων.
8. Οι τρεις βαθμοί της «Συμβολικής Στοάς» του Ελευθεροτεκτονισμού είναι: 1. «Μαθητής», ο βαθμός του νεοεισελθόντος Ελευθεροτέκτονος, 2. «Εταίρος», ο βαθμός του «διελθόντος» Ελευθεροτέκτονος, και 3. «Διδάσκαλος», ο βαθμός του «εγερθέντος» Ελευθεροτέκτονος.
9. Σημερινό Nuristan, ανατολική επαρχία του Αφγανιστάν, ανεξερεύνητο την εποχή του Κίπλινγκ.
10. http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_Baden_Powell
11. http://en.wikipedia.org/wiki/Arthur_Conan_Doyle
12. Stella Matutina: «πρωινό άστρο». Προσοχή: να μη συγχυθεί με το ομώνυμο μυητικό μαγικό τάγμα του «Ερμητικού Τάγματος της Χρυσής Αυγής» (Hermetic Order of the Golden Dawn) των ελευθεροτεκτόνων William Robert Woodman, William Wynn Westcott, και Samuel Liddell MacGregor Matkers, όπου «μαθήτευσε» και ο Άλιστερ Κρόουλι.
Διάλογος
Ιούλιος - Σεπτέμβριος 2012, τεύχος 69
ΛΟΓΟΤΕΧΝΕΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΦΗΜΗΣ ΚΑΙ ΜΑΣΟΝΙΑ
του κ. Ιωάννου Μηλιώνη
(β’ μέρος)
Το 1885 ο Ντόυλ παντρεύτηκε τη Louisa Hawkins, αδελφή ενός από τους ασθενείς του. Έζησε μαζί της 21 χρόνια και απέκτησαν δύο παιδιά. Τελικά, η Louisa πέθανε από φυματίωση το 1906 κι ο Ντόυλ ξαναπαντρεύτηκε την επόμενη χρονιά τη Jean Elizabeth Leckie με την οποία απέκτησε άλλα τρία παιδιά. Η Jean πέθανε στο Λονδίνο το 1940.
Το 1890 ο Ντόυλ σπουδάζει οφθαλμολογία στη Βιέννη και στη συνέχεια μετακομίζει στο Λονδίνο, με στόχο την άσκηση της νέας του ειδικότητας. Όμως, όπως δηλώνει στην αυτοβιογραφία του, ούτε ένας ασθενής δεν πέρασε το κατώφλι του ιατρείου του. Αυτό του έδωσε περισσότερο χρόνο για γράψιμο, με αποτέλεσμα οι ιστορίες του Σέρλοκ Χολμς -τον οποίο παρουσίασε για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα «Σπουδή σε έντονο κόκκινο» (Study In Scarlet), το 1887, να αποκτήσουν ένα φανατικό κοινό. Ωστόσο, παρ’ όλη τη συγγραφική επιτυχία, ο Ντόυλ κατατρεχόταν απ’ την ιδέα ότι ο Χολμς τον παρεμπόδιζε από του να ασχοληθεί με σημαντικότερα έργα και ειδικά με τα ιστορικά του μυθιστορήματα. Έτσι αποφασίζει να δώσει ένα τέλος στον ήρωά του και το 1893, ο Χολμς και ο καθηγητής Μοριάρτυ (Moriarty) -ο εχθρός και ανταγωνιστής του Χολμς- βρίσκουν μαζί τον θάνατο στους καταρράκτες Ράιχενμπαχ (Reichenbach Falls, Βέρνη, Ελβετία), στο μυθιστόρημα «Το τελευταίο πρόβλημα». Η εξέλιξη όμως αυτή πυροδότησε μια απρόβλεπτη δημόσια κατακραυγή. Έτσι ο Ντόυλ εξαναγκάζεται να επαναφέρει τον ήρωά του το 1901, στο μυθιστόρημα «Το σκυλί του Baskervilles». Έκτοτε ο Σέρλοκ Χολμς διέγραψε σταθερή πορεία, εμφανιζόμενος συνολικά σε 56 διηγήματα και 4 μυθιστορήματα, αλλά και σε πολλά μυθιστορήματα και ιστορίες άλλων συγγραφέων.
Ο Κόναν Ντόυλ ασχολήθηκε και με την πολιτική. Περιπετειώδης εξ ιδιοσυγκρασίας, κατετάγη ως εθελοντής στον πόλεμο των Μπόερς1, το 1900, και υπηρέτησε στη Νότιο Αφρική ως διοικητικό προσωπικό στο νοσοκομείο Langman Field. Μετά τον πόλεμο των Μπόερς και την καταδίκη του Ηνωμένου Βασιλείου από όλο τον κόσμο, λόγω της απαράδεκτης αποικιοκρατικής συμπεριφοράς των Βρετανών, ο Ντόυλ συγγράφει ένα φυλλάδιο με τίτλο «Ο πόλεμος στη Νότιο Αφρική: Αίτια και διεξαγωγή του» (The War in South Africa: Its Cause and Conduct), όπου ωραιοποιεί τον ρόλο του Ηνωμένου Βασιλείου στον πόλεμο των Μπόερς, το οποίο μεταφράστηκε ευρύτατα. Επίσης, το 1900 συνέγραψε και το βιβλίο «Ο μεγάλος πόλεμος των Μπόερς» (The Great Boers War). Η συγγραφή αυτού του πρώτου φυλλαδίου, πιστεύεται ότι είχε σαν αποτέλεσμα την ανακήρυξη του Ντόυλ σε ιππότη, το 1902, και τον διορισμό του με το οφίκιο του «Αναπληρωτή Υπολοχαγού του Surrey» (Deputy-Lieutenant of Surrey)2.
Δύο φορές στις αρχές του 20ου αιώνα, προσπάθησε να εκλεγεί βουλευτής με το «Φιλελεύθερο Ενωτικό Κόμμα» (Liberal Unionist Party), χωρίς επιτυχία. Συγχρόνως συμμετείχε στην εκστρατεία για τη μεταρρύθμιση του κράτους του Κονγκό, το οποίο βρισκόταν υπό την επιρροή των Βέλγων και συνέγραψε το 1909 ένα μεγάλο σχετικό φυλλάδιο. Γενικά οι επιλογές του υπήρξαν πάντοτε ευθυγραμμισμένες με την αποικιοκρατική πολιτική της Μ. Βρετανίας. Η ενασχόληση της περιόδου εκείνης με την Αφρική, υπήρξε και η έμπνευση για το μυθιστόρημά του «Ο χαμένος κόσμος» (The Lost World), το 1912.
Μετά το θάνατο της συζύγου του Λουίζας, το 1906, τον θάνατο του γιου του Κίνγκσλεϋ λίγο πριν το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και τους θανάτους του αδελφού του Άινες, των δύο κουνιάδων του και δύο ανηψιών του, λίγο μετά τον πόλεμο, ο Ντόυλ βυθίστηκε σε κατάθλιψη. Πίστεψε ότι θα βρει στήριξη στον πνευματισμό3 -στον οποίο είχε εμπλακεί από το 1885- και τις υποσχέσεις του για τη συνέχεια της ύπαρξης μετά θάνατον. Ακόμη, ενεπλάκη με την «Εθνική Ένωση Πνευματιστών» (Spiritualists’ National Union)4, που υποτίθεται ότι «αποδέχεται τις διδασκαλίες και του παράδειγμα του Ιησού από τη Ναζαρέτ» και υπήρξε μέλος της παραφυσικής οργάνωσης «Λέσχη των Φαντασμάτων» (The Ghost Club)5, που εστιάζεται στη δήθεν επιστημονική μελέτη των υποτιθέμενων παραφυσικών δραστηριοτήτων, με στόχο την απόδειξη ή διάψευση της ύπαρξης παραφυσικών φαινομένων.
Προϊόντα της περιόδου αυτής είναι το βιβλίο του «Ο ερχομός των Νεράιδων» (The Coming of the Fairies), το 1921, όπου φαίνεται προφανώς πεπεισμένος για την γνησιότητα των πέντε φωτογραφιών των «Νεράιδων του Cottingley» (Cottingley Fairies)6, που αποδείχθηκαν φάρσα λίγες δεκαετίες αργότερα. Ο Ντόυλ αναπαράγει στο βιβλίο του το θέμα και προσπαθεί να θεμελιώσει τα σχετικά με τη φύση και την ύπαρξη νεράιδων.
Δεύτερο έργο της περιόδου εκείνης είναι το μυθιστόρημα «Η Χώρα της Ομίχλης» (The Land of Mist), το 1926, με το γνωστό ήρωά του καθηγητή Challenger.
Σ’ ένα ακόμη βιβλίο του, το «Η Ιστορία του Πνευματισμού» (The History of Spiritualism), το 1926, ο Ντόυλ εξαίρει τα «ψυχικά» φαινόμενα και την «υλοποίηση πνευμάτων», που «παρήγαγαν» τα διάσημα, στις αρχές του 20ου αιώνα διάμεσα (μέντιουμ) Eusapia Palladino7 και Mina (Margery) Crandon8.
Μία ακόμη διασημότητα της εποχής του, με την οποία διατήρησε ο Ντόυλ δυνατή, αλλά σύντομη φιλία, υπήρξε και ο Χάρι Χουντίνι (Harry Houdini)9, ο κασκαντέρ, «Αμερικανός μάγος», που υπήρξε φανατικός αντίπαλος του πνευματιστικού κινήματος τη δεκαετία του 1920, αποκαλύπτοντας πολλές από τις απάτες του χώρου. Παρ’ ότι ο Χουντίνι επέμενε ότι στον πνευματισμό χρησιμοποιούνταν παραπλάνηση και εξαπάτηση, ο Ντόυλ ήταν πεπεισμένος ότι κι ο ίδιος ο Χουντίνι κατείχε υπερφυσικές δυνάμεις, μια άποψη που παρουσίασε στο βιβλίο του «Το Χείλος του Αγνώστου» (The Edge of the Unknown), το 1931, μετά τον θάνατο του κασκαντέρ. Η επιμονή του Ντόυλ υπέρ του πνευματισμού και η δημόσια αντιπαράθεσή του με τον Χουντίνι υπήρξε και το τέλος της φιλίας των δύο ανδρών.
Η τόση αφοσίωση και εμμονή του Ντόυλ στον πνευματισμό, υπήρξε προφανώς και το κίνητρο για την ένταξή του στον Ελευθεροτεκτονισμό10. Το ενδιαφέρον του τοποθετείται μεταξύ των ετών 1885 και 1888, όταν συμμετείχε σε μία σειρά πνευματιστικών συνεδριών (Seance) στο σπίτι ενός των ασθενών του. Αν και ο Ντόυλ υπήρξε εξ αρχής κριτικός και ως προς το «τελετουργικό» τυπικό κι ως προς τη νοημοσύνη των συμμετεχόντων, τελικά παγιδεύτηκε και το 1887 προσχώρησε στη μασονία, αλλά και στην «Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών» (Society for Psychical Research), διακηρύσσοντας πλέον δημόσια το ενδιαφέρον του για τον αποκρυφισμό11.
Η εισδοχή του έγινε στη «Στοά Φοίνιξ, Αρ. 257 (Phoenix Lodge No 257) στις 26 Ιανουαρίου 1887, στο Southsea του Hampshire, σε ηλικία 27 ετών. Ο ορθολογισμός και η περιέργειά του, καθώς και ο αρνητισμός, που προφανώς κουβαλούσε μέσα του από τα παδικά και εφηβικά του χρόνια κοντά στους Ιησουίτες, υπήρξαν οι κύριες αιτίες της εμπλοκής του.
Είναι λογικό να υποθέσουμε ότι ο Ντόυλ προσήλθε στη μασονία ελπίζοντας να ανακαλύψει στοιχεία για τον πνευματισμό που του ήταν ήδη έμμονη ιδέα. Έτσι διήλθε γρήγορα τους βαθμούς της «Συμβολικής Στοάς». Σε ένα μήνα διήλθε τον βαθμό του «Εταίρου», ενώ τον επόμενο μήνα «ηγέρθη» στο βαθμό του «Διδασκάλου».
Παρά την αστραπιαία ανέλιξή του στη μασονία, ο Ντόυλ δε βρήκε εκεί άμεσα τα αποκρυφιστικά δεδομένα που περίμενε, καθώς οι τρεις πρώτοι βαθμοί είναι βαθμοί πειραματισμού και προσαρμογής στις τεκτονικές διδασκαλίες, στις τελετουργίες και τις δοξασίες, όπου ο μυημένος συνηθίζει στα σύμβολα και στα τυπικά κι αν είναι δεκτικός, παραμένει, αν όχι αποχωρεί12 ή μένει στάσιμος ες αεί.
Έτσι, δεν δραστηριοποιήθηκε εκεί περισσότερο και το 1889 απεχώρησε από τη Στοά. Ας αναζητήσουμε την αιτία…
Το 1888 ο Ντόυλ εξέδωσε το τρίτο του μυθιστόρημα «Το μυστήριο του Cloomber» (The Mystery Of Cloomber)13. Ήταν το πρώτο μυθιστόρημά του με άκρως παραφυσική (paranormal) υπόθεση, σχετική με τη μεταθανάτια εκδίκηση τριών Βουδιστών μοναχών. Ήταν το πρώτο του μυθιστόρημα με συγκεκριμένες αναφορές στον πνευματισμό και η διάψευση της ελπίδας του να βρει καίρια αποκρυφιστικά στοιχεία στις τελετουργίες των τριών πρώτων βαθμών της μασονίας, που θα είχαν πρακτική εφαρμογή στη συγγραφή του. Έτσι εξηγείται και η παραίτηση το 1889, που όμως δεν υπήρξε και το τέλος της τεκτονικής του καριέρας, καθώς συνέχισε να συμμετέχει σε διάφορες Στοές ως αδελφός «εν ύπνω» μέχρι την επανένταξή του στη Στοά της εισδοχής του, το 1902. Έκτοτε, έλαβε διάφορες διακρίσεις πριν την τελική αποχώρησή του από τον Ελευθεροτεκτονισμό, το 1911.
Είχε προηγηθεί, κατά την παραμονή του στη Νότιο Αφρική, το 1900, η έντονη δραστηριοποίησή του υπό την τεκτονική του ιδιότητα. Διαβάζουμε στο έντυπο «Masonic Illustrated» («Τεκτονικά Εικονογραφημένα»), σχετικά: «Εν μέσω διεξαγωγής του πολέμου, αυτός (ο Κόναν Ντόυλ) συμμετείχε στην αξέχαστη "Προσωρινή Στοά" στο Bloemfontein μαζί με τον αδελφό Ραντγιάρντ Κίπλινγκ». Όμως η συμμετοχή αυτή αμφισβητήθηκε αργότερα.
Με την επιστροφή του στην Αγγλία, το 1901, σε μία σειρά διαλέξεων που δόθηκαν στη Σκωτία, ο Ντόυλ εγκωμιάζει τις δραστηριότητες των μασόνων στον πόλεμο της Αφρικής. Το ίδιο συνέβη και όταν η στοά του Εδιμβούργου, Αρ. 1, του Σκωτικού τύπου (Lodge of Edinburg, No 1) τον ανακήρυξε τιμητικό μέλος της.
Πέραν των ανωτέρω, ο Ντόυλ προβάλλει τον Ελευθεροτεκτονισμό με ποικίλους τρόπους στη συγγραφή του, χωρίς οι αναφορές αυτές να αφορούν όλες τον Sherlock Holmes.
Στο μυθιστόρημα «Η Κοιλάδα του Φόβου»14 (The Valley of Fear), το 1915, γίνεται αναφορά στο «Αρχαίο Τάγμα των Freemen» ή «Στοά Scowers, Αρ. 341» (The Scowers Lodge No 341) στην κοιλάδα Vermissa των Η.Π.Α.
Άλλες αναφορές υπάρχουν στο μυθιστόρημα «Ο Χαμένος Κόσμος» (The Lost World) το 1912, και στο μυθιστόρημα «Η Χώρα της Ομίχλης» (The Land of Mist), το 1926, όπου ο Καθηγητής Challenger, χαρακτηρίζοντας υποτιμητικά έναν άλλο χαρακτήρα του βιβλίου, επιγραμματικά αναφέρει: «Είναι ένας απ’ αυτούς που περιπλανώνται στα σκοτεινά όρια της μασονίας, μιλώντας ψιθυριστά και ευλαβούμενοι μυστήρια, όπου μυστήρια δεν υφίστανται. Αντίθετα, ο πνευματισμός, με τα τόσο ζωντανά και υπέροχα μυστήριά του, είναι γι’ αυτόν κάτι το ανάξιο, επειδή έφερε παρηγοριά στον απλό άνθρωπο. Αρέσκεται στο να διαβάζει κείμενα πάνω στο Palladian Cultus15, τον «Αρχαίο και Αποδεδειγμένο Σκωτικό Τύπο» και τις μορφές του μπαφομέτ16. Ο Έλιφας Λέβι17 είναι ο προφήτης του».
Οι ανωτέρω αναφερόμενες είναι λίγες από τις περιπτώσεις, καθώς υπάρχουν πληθώρα αναφορές περί μασονίας και πνευματισμού στο έργο του Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόυλ· κάποιες εγκωμιαστικές, κάποιες ουδέτερες.
Κλείνοντας την έρευνά μας αυτή, διαπιστώνουμε ότι γνωστές προσωπικότητες -αλλά και ο καθένας- εύκολα παρασύρονται κι εντάσσονται στη μασονία ή σε παρόμοιες αποκρυφιστικές ενασχολήσεις όταν δεν έχουν ένα ισχυρό θεμέλιο κάτω απ’ τα πόδια τους· ειδικά, αν βιώσουν μια προβληματική παιδική ηλικία. Όμως χρειάζεται το θεμέλιο· κι αυτό είναι μόνο η Μία Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία, δηλαδή η Ορθοδοξία. Το θεμέλιο αυτό προϋποθέτει το Άγιο Βάπτισμα και τη βιωματική συμμετοχή στη ζωή της Εκκλησίας.
Υπάρχουν κι άλλες χριστιανικές ομολογίες κι υπάρχουν κι άλλες θρησκείες, αιρέσεις και παραθρησκείες. Μία όμως είναι η Αλήθεια, ο Χριστός, ο Ιησούς Χριστός ο από Ναζαρέτ, που είναι η Κεφαλή, με Σώμα Του την Εκκλησία. Μόνο ο Χριστός σώζει και μόνο μέσα στην Εκκλησία Του υπάρχει η σωτηρία. Αν το παιδί, ακόμα απ’ την κοιλιά της μάνας του, δεν τα ζήσει όλα αυτά, είναι αμφίβολη η εξέλιξή του στη ζωή και πιθανή η εμπλοκή του στον αποκρυφισμό, στην παραθρησκεία, στην «άλλη θρησκεία». Οι άνθρωποι πέφτουμε· οι πτώσεις, συχνές. Όμως, ο Χριστός σώζει και τους πεσμένους, αρκεί να θέλουμε να σηκωθούμε!
_____________
1. Πολεμικές επιχειρήσεις της Βρετανικής αποικιοκρατίας εις βάρος των Ολλανδικής καταγωγής πληθυσμών της Νοτίου Αφρικής (1879-1915). Με το όνομα Μπόερς (Boers) υποδηλώνονταν αρχικά οι απόγονοι των πρώτων κτηνοτρόφων που μιλούσαν τη γλώσσα Αφρικάανς στα σύνορα του ανατολικού ακρωτηρίου στη Νότιο Αφρική κατά τον 18ο αιώνα. Βλ. και http://en.wikipedia.org/wiki/Second_Boer_War. Στους πολέμους αυτούς είχε πρωταγωνιστικό ρόλο κι ο λόρδος Robert Baden-Powell, απ’ όπου και εμπνεύσθηκε τη δημιουργία του Προσκοπισμού.
2. Τιμητικός τίτλος στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην υπηρεσία της Α.Μ. της Βασιλίσσης. Βλ. και http://www.surreylieutenansy.org/deputylieurenant.html
3. Βλ. και περιοδικό «Διάλογος» τ. 55, σσ. 21-29.
4. http://en.wikipedia.org/wiki/Spiritualists%27_National_Union
5. http://en.wikipedia.org/wiki/The_Ghost_Club
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Cottingley_Fairies. Το ιστορικό αναφέρεται στην περίπτωση των Elsie Wright και Franses Griffiths, εξαδέλφων, 16 και 10 ετών αντίστοιχα, κατοίκων του Cottingley, πλησίον του Bradford Αγγλίας, που το 1917 έστησαν μία φάρσα τραβώντας 5 φωτογραφίες, όπου περιελάμβαναν «νεράιδες», εικόνες τυπωμένες και κομμένες, από χαρτόνι. Το θέμα έτυχε μεγάλης δημοσιότητας και εκμετάλλευσης από διαφόρους κύκλους και απασχόλησε επί έτη την κοινή γνώμη της εποχής.
7. http://en.wikipedia.org/wiki/Eusapia_Palladino
8. http://en.wikipedia.org/wiki/Mina_Crandon
9. http://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Houdini
10. http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Freemasons#D
11. http://www.freemasons-freemasonry.com/beresiner10.html
12. Αρχιμ. Γρηγορίου Κωνσταντίνου, «Μασονία: Θρησκεία; Αίρεση; Ή Φιλανθρωπικό Σωματείο;» και http://antiairetikos.blogspot.gr/2012/07/b;og-post_22.html
13. http://en.wikipedia.org/wiki/The_Mystery_of_Cloomber
14. «Άπαντα Σέρλοκ Χολμς», Εκδ. Σύγχρονοι Ορίζοντες, σσ.377-468.
15. Σύστημα νεοσατανισμού διαμορφωμένο από τον αποκρυφιστή Albert Pike κ.ά. Βλ. και http://www.sacred-texts.com/evil/dwf/dwf04.htm
16. Παγανιστική θεότητα, θεωρούμενη ότι παριστάνει τον Σατανά. Προέρχεται από ομολογίες των Ναϊτών, στη διάρκεια ανάκρισής τους από την Ιερά Εξέταση, τον 14ο αιώνα. Οριστικοποιήθηκε εικαστικά από τον Eliphas Levi.
17. Eliphas Levi, ψευδώνυμο του Alphonse Louis Constant (1810-1875), Γάλλου αποκρυφιστή συγγραφέα ασχολούμενου με την «τελετουργική μαγεία». Αποκαλείται και «ο τελευταίος των μάγων».
Περιοδικό Διάλογος
Τεύχος 70
Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2012
Login