Οι αναφορές του Ρωμαϊκού Δικαίου στις εθνοσυνελεύσεις και οι πρώτες αντιδράσεις

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ //ΜΕΡΟΣ Δ'

Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟ ΡΩΜΑΪΚΟ ΔΙΚΑΙΟ
Μέρος Γ'
ΟΙ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΡΩΜΑΪΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΣΤΙΣ ΕΠΟΜΕΝΕΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ

          Η Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους (Μάρτιος 1823) επανέλαβε τις ίδιες διατάξεις. Στον Νόμο της Επιδαύρου, τον οποίο επικύρωσε, αναφέρονται στο τμήμα Ζ', τμήμα Θ' Περί Δικανικού, άρθρο π' τα εξής:
        «Το Βουλευτικόν Σώμα να διορίση επιτροπήν, συγκειμένην από τα εκλεκτότερα και σοφώτερα μέλη της Ελλάδος, των οποίων η αρετή να ήναι εγνωσμένη, δια να συνθέσωσι Κώδηκας νόμων Πολιτικών, Εγκληματικών, και Εμπορικών, οι οποίοι καθώς και άπας νόμος, καθυποβάλλονται εις του Βουλευτικού την επίκρισιν, και του Εκτελεστικού την επικύρωσιν. Άχρι δε της κοινοποιήσεως των ειρημένων Κωδήκων, κατά μεν τα Εγκληματικά και Πολιτικά ισχύουσιν οι Νόμοι των ημετέρων αειμνήστων χριστιανών Αυτοκρατόρων της Κωνσταντινουπόλεως, το απάνθισμα των Εγκληματικών της Β' Εθνικής Συνελεύσεως των Ελλήνων, και οι από την Διοίκησιν εκδιδόμενοι Νόμοι˙ κατά δε τα Εμπορικά ισχύει μόνος της Γαλλίας ο Εμπορικός Κώδηξ.²⁸»
       Τα ιδεολογικά τσιράκια, όμως του Κοραή δεν πτοήθηκαν. Ο Θεόδωρος Νέγρης ξεκίνησε την εκπόνηση αστικού κώδικα, μίγμα ρωμαϊκού δικαίου και φράγκικων προτύπων. Ο θάνατός του το 1824 άφησε το έργο ανολοκλήρωτο. Ένας από τους επικριτές της παραδοσιακής γραμμής ήταν και ο αρθρογράφος με τα αρχικά Ν. Κ. που στις 4 Οκτωβρίου 1824, έγραψε τα ακόλουθα στην Εφημερίδα των Αθηνών, αριθμ. Φύλλου 10, σελ. 2:
       «... όσους είδα να κρίνουν τοιαύτας διαδικασίας με τον Νόμον εις το χέρι, είδα να βαστούν ένα Νομικόν του Αρμενόπουλου επιγραφόμενον, και με λέγουν, ότι αυτό είναι το Νομικόν οπού το πολίτευμα συσταίνει. Το επαρατήρησα πολλάκις, και τη αληθεία με εφάνη πολλά ανάξιον Νομικόν δια ένα ελεύθερο έθνος καθώς το εδικό μας.... Σωροί Νόμων Βασιλέων, Καισάρων, απλών Κριτών, Μοναχών, Πατριαρχών, φάσκοντες και αντιφάσκοντες προς αλλήλους˙ ίδον διατάξεις χαμερπείς και ανελευθέρας˙ ίδον κεφάλαια Νόμων πάντη ανάρμοστα εις το πνεύμα τούτου του αιώνος και αντιβαίνοντα εις αυτάς τας αρχάς του πολιτεύματός μας. Το έθνος μας λοιπόν έχει μεγαλωτάτην ανάγκην και από Κώδικας Νόμων Πολιτικών και Εγκληματικών. Όσον δια τας εμπορικάς υποθέσεις δεν έχει τόσην βίαν, επειδή ο εμπορικός Κώδιξ του Ναπολέοντος είναι αξιολογώτατος να είναι εις χρήσιν».
       Και εδώ ακολουθείται η γνωστή τακτική της απαξίωσης του ιδεολογικά αντίθετου και της επίκλησης του εκσυγχρονισμού της πεπαλαιωμένης παράδοσης. Επιχειρήματα ουσιαστικά δεν υπάρχουν. Η ανάγκη του εκσυγχρονισμού στο πεδίο του δικαίου δεν ακολουθεί τις μεταβολές των ιδεολογιών αλλά ξεπηδά από τις ανάγκες της δικαστικής πρακτικής και τα νέα νομικά προβλήματα που καλείται να καλύψει, όταν αυτά υπάρχουν, και αν δεν καλύπτονται διά των αναλογιών από προηγούμενες διατάξεις. Μέχρι στιγμής τέτοια δεν αναφέρθηκαν. Η Εξάβιβλος του Αρμενόπουλου, την οποία υποτιμά ο Ν. Κ. ήταν το εφαρμοστέο δίκαιο, και ας μην αναφέρεται στα Συντάγματα, ή ίσως σε αυτήν να αναφέρονται όταν επικαλούνται τα Βασιλικά. Εξάλλου τα Βασιλικά δεν φαίνεται να υπήρχαν σε κάποια βιβλιοθήκη. Αντίθετα τα αναζητούσαν στις βιβλιοθήκες του Αγίου Όρους. Προσωπικά πιστεύω ότι η προτίμηση της Εκκλησίας προς την Εξάβιβλο ήταν που έκανε μισητή την δεύτερη στους πεφωτισμένους.
       Την 1^η Ιουνίου του 1824 κυρώθηκε ο πρώτος ποινικός κώδικας, το Απάνθισμα των Εγκληματικών²⁹. Εκεί προβλέπονταν στην παράγραφο β', ότι όσες αξιόποινες πράξεις δεν προβλέπονται στον νομοθέτημα να κρίνονται κατά τα Βασιλικά. Καινούργια άρθρα αντιφρονούντων στις εφημερίδες. Στον Φίλο του Νόμου, Εφημερίδα της Διοικήσεως και της Νήσου Ύδρας, στο φύλλο με αριθμό 90 και ημερομηνία 23 Ιανουαρίου 1825, αρθρογράφος που υπέγραψε με τα αρχικά Κ. Μ., έγραψε:

        «Των ημετέρων Βυζαντινών Αυτοκρατόρων οι Νόμοι ολικώς θεωρουμένοι δεν συμβιβάζονται με τας περιστάσεις μας˙ ανάγκη πάσα οι Κώδικες Εγκληματικοί και Πολιτικοί να έχωσι στενωτάτην σχέσιν και εντελεστάτην αναλογίαν με τας θεμελιώδεις αρχάς των πολιτευμάτων εις τα έθνη. Εφ' όσον δε διαφορετικόν το πολίτευμα της Ανατολικής Αυτοκρατορίας από το σημερινόν της Ελλάδος. Εφόσον οι έκτοτε διατρέξαντες αιώνες όχι ανεπαίσθητον επέφερον διαφοράν εις τον άνθρωπον, επί τοσούτον και οι ειρημένοι Κώδικες εις πολλά ασυγγένευτοι με ημάς αποκαθίστανται σήμερον.»
       Για άλλη μια φορά γίνεται επίκληση εκσυγχρονισμού με κατεύθυνση προς τα έθνη, προφανώς εννοεί τα ευρωπαϊκά. Και εφόσον πρόσφατες μεταβολές στην ανθρωπιστική θεώρηση είχαμε στην Φράντζα, κατά την έκφραση της εποχής, βάσιμα υποθέτουμε, ότι προς τα κει δακτυλοδεικτεί ο Κ.Μ. Εκείνο που ίσως παραγνωρίζει είναι ότι και για τα έθνη, πηγή δικαίου υπήρξε το Ρωμαϊκό δίκαιο, και συγκεκριμένα ο Πανδέκτης του Ιουστινιανού, όπως θα εξηγήσουμε παρακάτω. Επίσης στα έθνη οι αιώνες πρώτα επέφεραν την «διαφοράν εις τον άνθρωπον» και συνέπεια αυτής ήταν, όποιες άλλες αλλαγές έγιναν. Στην πατρίδα μας οι αλλαγές σε ιδεολογικό επίπεδο συγκεκριμένων προσωπικοτήτων, προσπάθησαν και βίασαν αλλαγές σε όλες τις εκφράσεις της πολιτικής και καθημερινής ζωής. Και αυτό γίνεται φανερό από την εκτίμηση που δεν έτρεφαν, αυτές οι προσωπικότητες, προς τον απλό λαό, προς τον καθημερινό άνθρωπο, με τον οποίο δεν συναγελάζονταν. Στην πατρίδα μας ανώτερη κοινωνική τάξη, γαλαζοαίματους δηλαδή, δεν είχαμε, ούτε επί Βυζαντίου/Ρωμανίας. Ανώτερη πνευματικά-διανοητικά τάξη, ιντελιγκέντσια, είχαμε, και δυστυχώς έχουμε ακόμη.
       Συμβιβαστική στάση, ανάμεσα στις δύο αυτές κατευθύνσεις προσπάθησε να κρατήσει η Γ' Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827), προβλέποντας στο άρθρο 99:

        «Η Βουλή χρεωστεί να φροντίση δια να συνταχθώσι Κώδηκες, Πολιτικός, Εγκληματικός και Στρατιωτικός, έχοντες ιδιαιτέρως βάσιν την Γαλλικήν Νομοθεσίαν³⁰.»

Και στο Περί Δικαστικών άρθρο 142:

        «Έως ότου δημοσιευθώσι Κώδηκες κατά το 99 άρθρον, οι Βυζαντινοί νόμοι, το Απάνθισμα των εγκληματικών της Β' Εθνικής Συνελεύσεως, και οι παρά της Ελληνικής Πολιτείας δημοσιευόμενοι νόμοι έχουν ισχύν˙ εις δε τα εμπορικά ισχύν νόμου έχει ο εμπορικός της Γαλλίας Κώδηξ³¹.»

Εδώ η επίδραση των σπουδασμένων στην Γαλλία νομικών είναι εμφανής. Για πρώτη φορά εισάγεται και ο όρος «Βυζαντινός/ Βυζαντινοί» κατά την δυτική ορολογία, που θα επικρατήσει, όπως γνωρίζουμε και στην συνέχεια, εις αντικατάσταση του «Χριστιανών αυτοκρατόρων».

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ // ΜΕΡΟΣ Δ' 

 

 

 

    © 2009 impantokratoros.gr
Επιτρέπεται η χρήση, διάθεση και αναπαραγωγή του υλικού του ιστοχώρου αρκεί να διατηρείται το αρχικό νόημα χωρίς περικοπές που πιθανόν να το αλλοιώνουν για μή εμπορικούς σκοπούς,
με  βασική προϋπόθεση την αναφορά στην πηγή:  www.impantokratoros.gr