Η εβραϊκή μαγεία Καμπαλλά μέσα στην "επιστημονική φαντασία" (Μέρος Γ')

Γιώργος Χατζησταματίου

ΚΑΜΠΑΛΛΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Μέρος Γ' – Η εξελικτική δημιουργία.

Στο τρίτο μέρος της τριλογίας θα ανιχνευτεί η σχέση του φλέγοντος ζητήματος της εξελικτικής δημιουργίας με την Καμπαλλά. Όπως θα φανεί παρακάτω η θεωρία αυτή δεν ήταν τίποτε παραπάνω από ένα εφεύρημα των καμπαλλιστών, το οποίο έγινε αργότερα αποδεκτό και από τους Σιωνιστές για καθαρά πολιτικούς λόγους.
    
Σε αυτό το θέμα συνυφαίνονται τρία κεφάλαια: α) η χρονολόγηση του σύμπαντος, β) η θεωρία των προ-αδαμιαίων και γ) η εξελικτική δημιουργία.

Σ' αυτό το κεφάλαιο θα ακολουθηθεί διαφορετικός τρόπος παρουσίασης, απ'  ότι στα προηγούμενα μέρη. Θα γίνει παράθεση απόσπασμάτων από τα έργα των ίδιων των καμπαλλιστών και σιωνιστών, όλοι τους Εβραίοι, οπου θα υπάρχουν και πλούσιες αναφορές στα έργα των προγενέστερων ραβίνων. Η συμβολή του γράφοντος είναι τα επεξηγηματικά σχόλια.

α. Η χρονολόγηση του σύμπαντος.

Σε αυτό το κεφάλαιο τα αποσπάσματα προέρχονται από το άρθρο του Aryeh Kaplan, The Age of the  Universe, το οποίο βρίσκεται στη συλλογή των έργων του με τίτλο, Immortality, Resurrection and the Age of the Universe,  έκδοση του Yaakov Elman το 1993.

O Aryeh Kaplan (1934-1983), ήταν ραββίνος στο Mason City της Iowa και , αν και ορθόδοξος Ιουδαίος, είχε πλήρη γνώση της διδασκαλίας της Καμπαλλά.

Επίσης παρατίθενται απόοσπάσματα από κείμενα του καμπαλλιστή ραβίνου του Chicago, Harav Ariel bar Tzazok, τα οποία βρίσκονται στην ιστοσελίδα του.

 “Οι Σαββατικοί Κύκλοι (σ.σ. Η θεωρία των Semita, ενικός Semitot)

Η μόνη επιλογή που μας απομένει είναι να κοιτάξουμε στην κλασσική γραμματεία για την Τορά και να βρούμε αν υπάρχει κάποια συναφής αναφορά, σχετικά με την ηλικία του σύμπαντος. Είναι σημαντικό, ότι υπάρχει ένα πολύ σπουδαίο, αν και όχι τόσο γνωστό, θέμα υπό συζήτηση στο Sefer ha-Temunah, ένα αρχαίο καμπαλλιστικό έργο, το οποίο αποδίδεται στον Nehunya ben ha-Kanah, έναν ραββίνο του πρώτου αιώνα των ταναϊμ. Το έργο συζητά τις μορφές των εβραϊκών γραμμάτων και είναι η πηγή στην οποία αναφέρονται ως επι το πλείστον, πολλές γνώμες της γραμματείας της νομικής (halakha) γραμματείας. Έτσι το Sefer ha-Temunah δεν είναι κάποιο άγνωστο και ασήμαντο έργο, αλλά ένα έργο στο οποίο στηρίζοται πολλές αυθεντίες της halakha.

To Sefer ha-Teunah μιλά για τους Σαββατικούς κύκλους (shemitot). Αυτό στηρίζεται στην ταλμουδική διδασκαλία, ότι ο κόσμος θα υπάρχει για εξι χιλιάδες χρόνια και στην έβδομη χιλιετία θα καταστραφεί (Sanhedrin 97a). To Sefer ha Temunah δηλώνει ότι αυτός ο κύκλος των επτά χιλιάδων χρόνων είναι ένας Σαββατικός κύκλος. Ωστόσο, επειδή υπάρχουν επτά Σαββατική κύκλοι σε ένα Ιωβηλαίο, ο κόσμος είναι προορισμένος να υπάρχει για σαράντα εννέα χιλιάδες χρόνια.

Το ερώτημα που τίθεται είναι, σε ποιον Σαββατικό κύκλο βρισκόμαστε σήμερα; Μερικές αυθεντίες υποστηρίζουν ότι είμαστε στον δεύτερο Σαββατικό κύκλο. Άλλοι υποστηρίζουν ότι είμαστε στον έβδομο κύκλο. Σύμφωνα με την δεύτερη άποψη, το σύμπαν θα ήταν σαραντα δύο χιλιάδων ετών, όταν δημιουργήθηκε ο Αδαμ. Όπως θα δούμε, οι επιπτώσεις αυτού είναι πολύ σημαντικές”. Aryeh Kaplan σ. 6

“Σύμφωνα με το Sefer ha-Tamunah, λοιπόν, υπήρχαν άλλοι κόσμοι πριν δημιουργηθεί ο Αδαμ. Αυτοί οι κόσμοι ήταν προηγούμενων Σαββατικών κύκλων” ο.π. σ.7

“Μεταξύ των προηγούμενων γενιών των καμπαλλιστών, πρίν τον Ari' zal (σ.σ.Ισαακ Λούρια 16ος αι.),  για το δόγμα των Shemita είχαν γράψει σχεδόν όλοι οι καμπαλλιστές, ακόμα και ο δάσκαλος του Ari'zal, ο ραββίνος David Ibn Zimra (σ.σ. Εδώ ο Ariel bar Tzazok επιμένει να χρησιμοποιεί το όνομα του Λούρια για να δημιουργήσει εντυπώσεις. Ο ίδιος ο Λούρια δεν μίλησε ποτέ γι'  αυτό). Αυτοί οι Καββαλιστές δίδαξαν ότι το δόγμα των Shemita δεν βρίσκεται μόνο στην προφορική παράδοση, αλλά πήγαν κατευθείαν στο κείμενο της Τορά για να δείξουν ότι η ιστορία του χρόνου δεν έχει ειπωθεί πλήρως στη Βίβλο” Ariel bar Tzazok, Pre-Adamic Civilizatios: Secrets of the kabbalistic Shemitot, p.1

“Στη Midrash (Gen. R. 3:7) τίθεται ένα ερώτημα: με τι ήταν απασχολημένος ο Θεός, πριν από την δημιουργία αυτού του κόσμου; Η Midrash αναφέρει ότι ο Θεός ήταν απασχολημένος με το να δημιουργεί και να καταστρέφει κόσμους. Οι Καμπαλλιστές είχαν πάντα βαθειά ενόραση και κατανόηση της φύσεως αυτών των προ-αδαμιαίων κόσμων” ο.π.
    
“Μια άλλη επίσης γνωστή μιδρασική διδασκαλία υποστηρίζει την θεωρία των Σαββατικών κύκλων. Η Midrash δηλώνει ότι ο Θεός δημιουργούσε σύμπαντα και τα κατέστρεφε. Ένα πολύ σπουδαίο κλασσικό καμπαλλίστικό κείμενο, το Ma'arekhel Elokut, δηλώνει λεπτομερώς ότι αυτό το εδάφιο αναφέρεται σε κόσμους που υπήρχαν σε προηγούμενους Σαββατικούς κύκλους, πριν τη δημιουργία του Αδαμ. Η ίδια πηγή δηλώνει λεπτομερώς ότι ημιδρασική διδασκαλία, για την ύπαρξη και άλλων χρονικών περίοδων πριν από αυτή [την δημιουργία], μιλά επίσης για τους Σαββατικούς κύκλους” Aryeh Kaplan σ. 7
    
Παρακάτω η ανάπτυξη του θέματος φέρει ως αυθεντία τον ραββίνο Ισαάκ της Ακκο (1250-1350). Ο Ισαάκ ήταν μαθητής του Ramban ή αλλιώς Rabbi Mose ben Nahman, ενός από τις καμπαλλιστικές αυθεντίες της εποχής του. Αναφέρεται συχνά στο έργο του Rabbi Elijah de Vidas, Reshit Hokhmah. Η Ζοχάρ εκδόθηκε επί των ημερών του και ήταν από εκείνους που αποφάνθηκαν για την γνησιότητά της.

“Πριν μερικά χρόνια απόκτησα, ως μέρος ενός ερευνητικού προγράμματος, μια φωτοτυπία ενός από τα σπουδαιότερα έργα του ραββίνου Ισαάκ, του Ozar ha-Hayyim. Σε αυτό ανακάλυψα μια εντελώς νέα επεξήγηση της θεωρίας των Σαββατικών κύκλων.

Ο ραββίνος Ισαάκ γράφει ότι εφόσον οι Σαββατικοί κύκλοι υπήρχαν πριν από τον Αδάμ, η χρονολόγησή τους δεν θα πρέπει να μετράται με ανθρώπινα χρόνια, αλλά με θεϊκά χρόνια. Έτσι το Sefer ha-Temunah μιλά για θεϊκά χρόνια, όταν δηλώνει ότι το σύμπαν είναι σαράντα δυο χιλιάτων ετών.  Αυτό έχει μερικές αναπάντεχες συνέπειες, διότι σύμφωνα με κάποιες μιδρασικές πηγές, μια θεϊκή ημέρα αποτελείται από χίλια γήινα έτη, οπότε ένα θεϊκό έτος ισοδυναμεί με 365,250 γήϊνα έτη.

Έτσι σύμφωνα με τον ραββίνο Ισαάκ της Άκκο, το σύμπαν έχει ηλικία 42,000Χ365,250 έτη. Αυτό φέρει ως αποτέλεσμα 15,340,500,000 έτη, ένα πολύ σημαντικό εύρημα. Από υπολογισμούς που στηρίζονται στην διαστολή του σύμπαντος και άλλες κοσμολογικές παρατηρήσεις, η σύγχρονη επιστήμη έχει συμπεράνει ότι η Μεγάλη Έκρηξη συνέβει κατά προσέγγιση 15 δισεκατομύρια χρονια πριν. Αλλά εδώ βλέπουμε το ίδιο νούμερο να δίνεται από μια πηγή της Τορά που γράφτηκε περίπου επτά αιώνες πριν” ο.π. σ. 9


β. Προ-Αδαμιαίοι.
    
Όταν ο Δαρβίνος ξαμόλησε την θεωρία του για την καταγωγή των ειδών στον κόσμο, οι αθεϊστικοί κύκλοι βρήκαν τα εφόδια για να πολεμήσουν με “επιστημονικό” τρόπο τις θεϊστικές απόψεις. Οι καμπαλιστές δεν έχασαν την ψυχραιμία τους και προχώρησαν σε συμβιβασμό.
 
Ένας από αυτούς, ο ραββίνος Yisrael Lifshitz (1760-1862, Desau και μετά στο Danzig) βρήκε τον τρόπο να συμβιβάσει τα παλαιοντολογικά ευρήματα της εποχής του (μαμούθ, δεινόσαυροι) με τις διδασκαλίες της Καμπαλλά.

Στο έργο του Tiferes Yisrael, ένα σχολιαστικό κείμενο στην Μισνά και συγκεκριμένα στο 11ο κεφάλαιοτης διατριβής Sanhedrin, θεωρεί ότι το γεγονός της μη αναφοράς τη Τορά στους δεινόσαυρους οφείλεται στο ότι αυτοί υπήρξαν σε προηγούμενο Σαββατικό κύκλο. Στην συνέχεια αναφέρεται στους προ-αδαμιαίους.

Παρατίθεται απόσπασμα από το έργο του, το οποίο πάρθηκε από την αγγλική μετάφραση που βρίσκεται στο βιβλίο Challenge,Torah Views on Science and its Problems έκδοση των Aryeh Carmell & Cyril Domb, Jerusalem 2000.

“Από όλα αυτά μπορούμε να δούμε ότι οι όλοι οι καμπαλλιστές μας έχουν πει εδώ και πολλούς αιώνες για την τετραπλή καταστροφή και ανανέωση της γης, η οποία έχει βρει την πιο ξεκάθαρη πιθανή επιβεβαίωση στην εποχή μας....

Το πρώτο γράμμα της Τορά, με το παραδοσιακό του τετραπλό taggin κρύβει το ότι η εποχή μας είναι η τέταρτη,και το γεγονός ότι είναι ένα beth (σ.σ. Beresith), και γράφεται κεφαλαία, φανερώνει  ότι η κορωνίδα της δημιουργίας, το σκεπτόμενο άτομο, τώρα κατοικεί στον κόσμο για δεύτερη φορά.

Διότι κατά την άποψή μου, οι προϊστορικοί άνθρωποι, των οποίων τα υπολλείματα ανακαλύφθηκαν στην εποχή μας, και που ζούσαν πολύ πριν τον Αδάμ, είναι οι ίδιες οι 974 προ-αδαμιαίες γενεές που αναφέρονται στο Ταλμούδ (Shabbat 88 και Hagiga 14) και ζούσαν στην αμεσως προγενέστερη από την δική μας εποχή” (σελ. 134).

Η παραπομπή του Lifshitz είναι ολίγον ανακριβής. Πρόκεται για το Hagiga 13B, το οποίο παρατίθεται αμέσως παρακάτω:

“Διδάσκεται ότι ο ραββί Συμεών ο Ευσεβής είπε: Αυτές είναι οι εννιακόσιες και εβδομήντα τέσσερις γενεές που προόδευσαν για να δημιουργηθούν (52)
52. (σημείωση του σχολιαστή της έκδοσης)

Σύμφωνα με την ραββινική μετάφραση του Ψαλμ. 105,8, το θεϊκό σχέδιο προέβλεπε την δημιουργία χιλίων γενεών πριν να δοθεί η Τορά. Προβλέποντας την κακία τους ο Θεός παρακράτησε τις 974 γενεές και έδωσε την Τορά στις 26 γενεές από τον Αδάμ” (πηγή εδώ  http://halakhah.com/pdf/moed/Chagigah.pdf)

Οι καμπαλιστές θεωρούν δηλαδή ότι αυτές οι 974 παρακρατημένες γενεές ήταν προ-αδαμιαίες. Ιστορικό ενδιαφέρον έχει το σχόλιο του μεταφραστή του Lifshitz, το οποίο δίδεται αμέσως παρακάτω:

“Έχει ενδιαφέρον να σημειώσουμε ότι η προσέγγιση που δίνει εδώ ο Ραββί Lipschitz έχει γίνει αποδεκτή ως έγκυρα εναλλακτική από έναν από τις μεγαλύτερες αυθεντίες της Halakah του 19ου και πρώιμου 20ου αι., τον Ραββί Sholom Mordechai Schwadron του Berzhan της Πολωνίας (τον MaHaRSaM, 1835-1911). Βλ. Το έργο του Techelet Mordechai, Bereshit, (2).”

O ραββίνος Ariel bar Tzazok που αναφέρθηκε παραπάνω, γράφει στο ίδιο κείμενό του:

“Υπάρχουν κάποιοι καμπαλλιστές, όπως ο Ραββί Yehuda Fatiyah, ο οποίος στο έργο του Beit Lekhem Yehuda (2,66A) έγραψε γι'  αυτά εξετάζοντας συγκεκριμένες πτυχές του δόγματος των Shemita. Ακόμα περισσότερο ο Ραββί Fatiyah, στο Minhat Yehuda (p. 222) επεκτείνεται σε ένα εδάφιο από το Ζοχάρ, το οποίο μιλά για τους προ-αδαμιαίους γονείς του Αδάμ. Δηλώνει επίσης ότι οι γονείς του Αδάμ συνουσιάστηκαν σε πνευματικό επίπεδο, ότι η μητέρα του συνέλαβε και γέννησε το σώμα του Αδάμ, το οποίο, όπως ανέφερα προηγουμένως, ήταν ολόκληρο μη-φυσικό. Από που προήλθαν οι γονείς του Αδάμ, δεν λέει ο Ραββί Fatiyah. Ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι  ήταν υπαρκτά όντα και όχι απλά μια επωνυμία του Θεού” (σελ. 3-4)

Και σε ένα άλλο κείμενο του το Pre-Adamic Humanity, 2013 γράφει:

“Το Ταλμουδ, Hagigah 13B, χρησιμοποιεί την μιδρασική μέθοδο για να βγάλει το συμπέρασμα από την γραφή, ότι υπήρξαν 974 γενεές της ανθρωπότητας πριν τον Αδάμ. Ένα από τα πρώιμα καμπαλιστικά έργα, το Ma'arekhet Elokut, δηλώνει ειδικότερα ότι το Ταλμούδ κάνει ξεκάθαρη αναφορά σε ανθρώπινες γενεές από προηγούμενους Σαββατικούς κύκλους.

Για κάποιο λόγο, όσο προόδευσαν, η τελευταία γενεά από αυτές τις 974 διέφθηρε τον εαυτό της και καταστράφηκε από έναν συνδυασμό του θεϊκού σχεδίου και των δικών της  καταστροφικών επιλογών. Ο δικός μας Αδαμ και η βιβλική ιστορία έρχονται ως επακόλουθο της καταστροφής του.

Πράγματι, η ύστερη καμπαλλιστική γραμματεία αναφέρει ότι ο Αδάμ ήρθε στην γη από άλλη περιφέρεια (σσ. Βλέπε το δεύτερο μέρος) ή διάσταση, με συγκεκριμένο σκοπό να υπηρετήσει ως mashiah (λυτρωτής) στους προγενέστερούς του. Μεταφράζουν το Γεν 2,15 που δηλώνει ότι ο Θεός  έβαλε τον Αδαμ στην Εδεμ να εργάζεται και να ασφαλίζει τον κήπο, ως αναφορά στον λυτρωτικό χαρακτήρα της αρχικής του αποστολής.” (σελ. 2)

Το παρακάτω έχει ενδιαφέρον:

“Οι σοφοί εξηγούν ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχουν τόσες διασταυρούμενες πολιτισμικές αναφορές σε ένα προϊστορικό προηγμένο πολιτισμό κάποιου είδους, που συνήθως αναφέρεται ως Ατλαντίδα ή Μου (Λεμούρια)”.

Αναρωτιέται κανείς, οι θεωρίες συνομωσίας ποιον καμπαλλιστικό στόχο εξυπηρετούν;  Να περάσουν αυτές τις θεωρίες από την σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας στην σφαίρα της αποδεκής πραγματικότητας;