Η συζήτηση με τον αιρετικό

Η ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΙΡΕΤΙΚΟ

τοῦ Ἀρχιμ. Χρυσοστόμου Μαϊδώνη
Προέδρου τοῦ Πν. Συμβουλίου τῆς Π.Ε.Γ.

Ἡ συζήτηση μέ τούς αἱρετικούς χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Ὁ Μ. Ἀντώνιος συνιστοῦσε στούς μοναχούς καί χριστιανούς νά ἀποφεύγουν τούς αἱρετικούς καί νά μήν ἔρχονται σ᾽ ἐπικοινωνία μαζί τους. Ὁ ἴδιος ὅμως δεχόταν νά συζητήσει μέ τούς εἰδωλολάτρες καί μέ τούς αἱρετικούς. Προσπαθοῦσε μέ τό διάλογο καί τή νουθεσία νά τούς μεταστρέψει στήν Ὀρθοδοξία.

Ἡ συζήτηση ἐπιβάλλεται, ἀλλά ἀπ᾽ αὐτούς πού μποροῦν. Μόνο καταρτισμένοι ἱερεῖς, θεολόγοι καί χριστιανοί μποροῦν νά ἀντιμετωπίσουν τούς αἱρετικούς. Οἱ ἄλλοι ἄς μήν ἐπιχειροῦν, γιατί ἐκτίθενται οἱ ἴδιοι σέ κίνδυνο καί ἐκθέτουν καί τήν Ἐκκλησία.

Στή συζήτηση πού θά ἔχουμε μέ ἕναν αἱρετικό δέν πρέπει νά δοῦμε τόν ἄλλον ὡς ἐχθρό. Ἄν δέν τό καταφέρουμε, ἔχουμε χάσει τό παιχνίδι. Ἀπό τή στιγμή πού θά θεωρήσουμε τόν ἄλλο ἀντίπαλο, εἶναι δύσκολο νά τόν πείσουμε γι᾽ αὐτά πού λέμε.

Ἡ συζήτηση θά ἀρχίσει μέ ἠρεμία καί πραότητα. Δέν θά πρέπει νά μποῦμε κατ᾽ εὐθεῖαν στό περιεχόμενο τῆς αἱρέσεως. Θά περιστρέφουμε τή συζήτηση γύρω ἀπό τό πρόσωπο τοῦ αἱρετικοῦ. Νά συζητήσουμε π.χ. γιατί ἔγινε αἱρετικός, γιατί δέν ἔρχεται στήν Ἐκκλησία μας, γιά τό ἀντικοινωνικό κλίμα πού συναντᾶ. Δέν μᾶς ἐνδιαφέρει μόνο ἡ αἵρεση, ἀλλά ὁλόκληρος ὁ αἱρετικός ἄνθρωπος. Ἡ αἵρεση εἶναι αὐτό πού φαίνεται. Πίσω κρύβεται μιά δυστυχισμένη ὕπαρξη, πού πρέπει νά τή βοηθήσουμε. Θά τοῦ ἀποκαλύψουμε τήν πραγματική αἰτία τῆς αἱρέσεως. Θά τοῦ δείξουμε τήν ἀρρώστια, τόν ἐγωϊσμό, τήν κατάκριση, τό μίσος ἀπό τά ὁποῖα εἶναι ἁλυσοδεμένος.

Ἄν θελήσει καί ἐπιμένει νά συζητήσουμε γιά τό περιεχόμενο τῆς αἱρέσεως θά πρέπει νά προσέξουμε ἀπό ποῦ θ᾽ ἀρχίσουμε. Ὅταν πρόκειται γιά «Μάρτυρες τοῦ Ἱεχωβά» ἤ Προτεστάντες, ἡ συζήτησή μας δέν θά πρέπει νά ἀρχίσει μέ χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Εἶναι λάθος μέθοδος ἡ συζήτηση ν᾽ ἀρχίσει μέ ἀντιπαράθεση χωρίων. Ἡ συζήτηση αὐτή δέν καταλήγει πουθενά. Διότι ὁ αἱρετικός πηδᾶ ἀπό χωρίο σέ χωρίο καί δέν σταματᾶ νά τό συζητήσει. Πρέπει νά ἀρχίσουμέ μέ τά θέματα Ἐκκλησία - Ἱερά Παράδοση - Ἁγία Γραφή. Μέ τή μέθοδο αὐτή τῆς συζητήσεως τόν ἀποστομώνουμε, πρίν ἀνοίξει τήν Ἁγία Γραφή. Αὐτό πού λέμε εἶναι οὐσιαστικό.

Γιά νά συζητήσεις ἐπάνω σέ χωρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς πρέπει νά ξεκαθαριστεῖ:

α) Ποιά εἶναι ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία πού συνεχίζει τήν ὕπαρξή της ἀπό ἱδρύσεως μέχρι σήμερα.

β) Σέ ποιόν ἀνήκει ἡ Ἁγία Γραφή.

γ) Ποιός μπορεῖ νά ἑρμηνεύσει σωστά τήν Ἁγία Γραφή.

δ) Ἡ αὐθεντία Ἐκκλησίας - Ἱερᾶς Παραδόσεως.

Τό μυστικό στή συζήτηση εἶναι:

• Νά ρωτᾶμε ἐμεῖς συνεχῶς. Ἔτσι ὑπάρχει καλύτερη διαχείριση τῆς συζητήσεως. Καί σέ περίπτωση πού ρωτᾶ ὁ αἱρετικός, πάλι ν᾽ ἀπαντήσουμε δι’ ἐρωτήσεως. Τό παράδειγμα μᾶς τό δίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος στή συζήτησή Του μέ τούς ἀρχιερεῖς καί τούς πρεσβυτέρους. Στήν ἐρώτηση τους ἀποκρίθηκε «Θά σᾶς κάνω καί ἐγώ μιά ἐρώτηση, καί ἐάν μοῦ ἀπαντήσετε, θά σᾶς πῶ καί ἐγώ...» (Ματθ. 21,24).
• Νά ἐμμένουμε στό θέμα πού συζητᾶμε. Νά ἐπιμένουμε νά μᾶς ἀπαντήσει στήν ἐρώτηση πού τοῦ ὑποβάλαμε. Νά μήν περνᾶμε ἀπό θέμα σέ θέμα. Δέν διευκολύνει τή συζήτηση.

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὑποδεικνύει τήν ἑξῆς μέθοδο στόν Χριστιανό.

α) Νά εἶναι συγκεκριμένος. Νά ἀσχοληθεῖ μέ ἕνα θέμα καί νά ἀναλύει ἕνα-ἕνα χωρίο.

β) Μέ ὑπομονή, μέ σειρά σκέψεων νά ἀποδείξει τό λάθος τῆς αἱρέσεως.

γ) Νά ὑπενθυμίσει στόν αἱρετικό, τήν πορεία τῆς Ἐκκλησίας στούς αἰῶνες καί τή νίκη της ἐναντίον τῶν αἱρετικῶν.

Στή διάρκεια τῆς συζητήσεως ἄν δοῦμε ὅτι ὁ αἱρετικός ἐπιμένει στανικά, χρειάζεται νά ἀποκαλύψουμε τό πραγματικό πρόσωπο τῆς αἱρέσεως. Θά καυτηριάσουμε, λέει ὁ χρυσορρήμων Ἰωάννης, θά ἐλέγξουμε τή διδασκαλία καί τόν ἴδιο θά τόν ὀνομάσουμε αἱρετικό. Τόν ἄρρωστο δέν μπορεῖς ἐπειδή τόν ἀγαπᾶς, νά τοῦ πεῖς ὅτι εἶναι ὑγιής. «Ἐάν ἀγανακτῆ πού τόν ὀνομάζουμε αἱρετικό, θά τοῦ πῶ, ἄφησε τήν αἵρεση νά ἐξαφανίσω καί ἐγώ τό ὄνομα. Ἀπομακρύσου ἀπό τήν ἄπιστη διάνοια καί ἐγώ θά ἀφήσω τήν προσβλητική ὀνομασία».

Ἄν ἔχουμε δώσει ραντεβοῦ μέ αἱρετικό, νά ἐπιδιώξουμε νά εἴμαστε πρῶτοι στόν τόπο τῆς συναντήσεως. Ἐμεῖς θά εἴμαστε καί οἱ τελευταῖοι πού θά φύγουμε.

δ) Προϋποθέσεις γιά συζήτηση.

Αὐτός πού θά συζητήσει μέ αἱρετικό πρέπει νά ἔχει τά παρακάτω ἐφόδια:

• Πνευματική ζωή. Ὁ Ὀρθόδοξος συζητητής μέ αἱρετικό πρέπει νά ζεῖ ἔντονη καί συνειδητή πνευματική ζωή. Νά εἶναι πλήρης Πνεύματος Ἁγίου. Τότε μόνο θά μπορεῖ νά ἔλθει ἀντιμέτωπος μέ τό «πνεῦμα τῆς πλάνης». Νά εἶναι συνδεδεμένος μέ τήν Ἐκκλησία, νά ἔχει πίστη καί μετοχή στή μυστηριακή ζωή.
• Προσευχή. Πρίν πάει γιά συζήτηση νά κάνει ἔντονη προσευχή. Νά ζητήσει τόν φωτισμό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τήν ἐπιστροφή τοῦ αἱρετικοῦ. Ἐπίσης, καλό θά εἶναι νά γίνει ἐπιστράτευση προσευχῆς τῶν χριστιανῶν. Τήν ὥρα πού θά συζητοῦμε μέ τόν αἱρετικό, οἱ χριστιανοί προσεύχονται «ὑπέρ ἐπιτυχίας τῆς συζητήσεως, βοήθειας τοῦ ὀρθοδόξου, καί ἐπιστροφῆς τοῦ αἱρετικοῦ».
• Κατάρτιση. Πρέπει νά εἶναι κατηρτισμένος καί νά γνωρίζει:

α) Τήν Ἁγία Γραφή καί τήν ἑρμηνεία τῶν χωρίων πού παρερμηνεύουν οἱ αἱρετικοί. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος τονίζει ὅτι δυστυχῶς οἱ χριστιανοί καί οἱ ἱερεῖς δέν μελετοῦν τήν Ἁγία Γραφή. Ἐπιμένει στήν εὐθύνη τῶν ἱερέων, πού δέν μελετοῦν καί δέν μποροῦν νά ἀντιμετωπίσουν τήν αἵρεση. Ὅταν ἔλθουν οἱ λύκοι, μέ τί ὅπλα θά τούς ἀντιμετωπίσει; Ἐάν δέν ξέρει θά τόν νικήσουν καί θά τόν ρεζιλέψουν.

β) Γνώση τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἱστορίας. Ἀπό αὐτήν θά γνωρίζει τήν ἱστορία τῶν αἱρέσεων καί τόν ἀγώνα τῆς Ἐκκλησίας ἐναντίον τους.

γ) Γνώση τῆς Δογματικῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας. Νά ξέρει τί ὁμολογεῖ, τί πιστεύει καί νά διακρίνει τήν αἵρεση.

δ) Νά γνωρίζει τήν ἱστορία καί τό πιστεύω τῶν αἱρετικῶν, μέ τούς ὁποίους συζητᾶ.

ε) Μελέτη τῶν Πατέρων καί τοῦ ἀγῶνα τους κατά τῶν αἱρέσεων.

στ) Ἱκανότητα λόγου. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος θεωρεῖ βασική προϋπόθεση γιά συζήτηση τήν ἱκανότητα στόν λόγο. Ὁ συνομιλητής «πρέπει νά εἶναι κατά τόν Ἀπ. Παῦλο δυνατός καί νά καθοδηγῆ καί νά νουθετῆ στήν ὀρθόδοξη διδασκαλία καί νά μπορῆ νά ἀποστομώνη τούς ἀντιλέ γοντες, ἀποδεικνύοντας ψεύτικα τά λόγια τους».

Ὁ Ἱερός Χρυσόστομος προσθέτει, ὅτι «δέν χρειάζονται στή συζήτηση μέ τόν αἱρετικό σχήματα λόγου, ρητορισμοί, γενικότητες, κομπορρημοσύνη, ἀλλά ἐξυπνάδα καί ἐμπειρία στήν Ἁγία Γραφή, καί δύναμη ἐπιχειρημάτων».

«Θά πρέπει νά ξέρει νά μάχεται μέ τούς ἐχθρούς, καί νά ἐξουδετερώνει κάθε ἐπιχείρημα τοῦ αἱρετικοῦ ὑποτάσσοντάς το στήν ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ καί νά ξεκαθαρίζουν τίς αἱρετικές διδασκαλίες. Αὐτός πού δέν γνωρίζει αὐτά πού χρειάζονται γιά νά ὑποστηρίξει τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία, ἄς εἶναι μακρυά ἀπό θρόνο διδασκαλικό».

• Ἁγία ζωή καί κατάρτιση. Ὁ ἱερός Πατέρας θεωρεῖ ἀπαραίτητο νά ζεῖ ἁγία ζωή ὁ διδάσκαλος, νά εἶναι καταρτισμένος, διαβασμένος. «Ὅταν ἀνακινεῖται ἀγώνας ὑπέρ τῆς ἀληθείας τῶν δογμάτων, καί ὅλοι τίς ἴδιες Ἅγιες Γραφές χρησιμοποιοῦν κατά τήν μάχη σέ τί θά ὠφελήσει ἡ μόνο σωστή ζωή; Ποιό εἶναι τό ὄφελος τῶν ἱδρώτων, τῶν ἀσκητικῶν ἀγώνων, ὅταν κάποιος ἀπό ἀπειρία ἐκπέση σέ αἵρεση καί διαιρέσει τό Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας; Εἶδα ἐγώ πολλούς νά ἔχουν πάθει τέτοια πτώση. Ποιό εἶναι τό κέρδος τοῦ ἀγῶνος; Κανένα.

Ὅπως καί σέ τίποτα δέν ὠφελεῖ ἡ γνώση τῆς σωστῆς πίστεως καί ἀπό τήν ἄλλη ἡ ζωή εἶναι διεφθαρμένη».

Αὐτός εἶναι ὁ τρόπος συζήτησης με αἱρετικούς ὅπως μᾶς τόν διδάσκουν οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ αἱρετικοί ὅμως ἐξελίσσονται, ὅπως ἐξελίσσεται καί ὁ τρόπος συζήτησης μαζί τους καί ἀντιμετώπισης τους.

Τό βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ πατρός Ἀντωνίου Ἀλεβιζοπούλου, μέ τίτλο «Ἀντιμετώπιση τῶν αἱρέσεων - Προβληματική καί στρατηγική» ἀποτελεῖ ἕνα πολύτιμο ὁδηγό στόν ὀρθό τρόπο ἀντιμετώπισης τοῦ προβλήματος τῶν συγχρόνων αἱρέσεων.

Πάνω ἀπό ὅλα ὅμως προέχει ὁ φωτισμός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ κατάρτισή μας στήν ὀρθόδοξη πίστη, ὡς γνώμονας γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν συγχρόνων αἱρέσεων.

Περιοδικό «διάλογος» Τεύχος 98

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2019