Αποκρυφισμός

[1] Με τον όρο "απόκρυφες επιστήμες" (sciences occultes) οι αποκρυφιστές εννοούν το σύνολο των γνώσεων με τις οποίες καθορίζεται το αόρατο από το ορατό. Το έργο αυτό το έχει αναλάβει η «αποκρυφολογία» με τη μύηση και τις τεχνικές της. Στις απόκρυ­φες επιστήμες ανήκουν η αλχημεία, η μαγεία, ο σατανισμός, η θεο­σοφία, η αστρολογία, ο καββαλισμός, ο υπνωτισμός, ο εσωτερι­σμός, ο διαλογισμός, ο σουφισμός κ.λπ. Ο όρος, όμως, "απόκρυ­φες επιστήμες" είναι αντιφατικός, διότι κάθε τι το επιστημονικό δεν μπορεί να είναι απόκρυφο. Για το λόγο αυτό ένας μελετητής της «αποκρυφολογίας» τον περασμένο αιώνα, ο Papus, χρησιμο­ποιεί τον όρο "occultismus" (αποκρυφολογία) αντί του όρου "από­κρυφες επιστήμες" και αποκαλεί τον αποκρυφισμό "επιστήμη του αοράτου ή του κεκρυμμένου" (scientia occultati) η "άγνωστη και μυστηριώδη επιστήμη" (scientia occultans). (Βλ. Μ.Ε.Ε., τόμ. 5, σσ. 167 κ.έ.). Για το ίδιο θέμα βλ. P. Encausse, Sciences occultes ou Vingt - Cinq Annees d' occultisme occidental. Papus, sa vie, son oeuvre, Paris 1946-1948.

[2] Η πνευματολογία, η υπνομαντεία, η τηλεπάθεια, η μαγνητική θεραπευτική, η μαντεία και άλλα παρόμοια φαινόμενα ανήκουν στον πρακτικό κλάδο της «αποκρυφολογίας» κατά τον Barlet. (Περί αυτού βλ. περ. «Πυθαγόρας», τόμ. Δ’ τεύχ. 5, Μάιος 1926, σσ. 1248-1251.

[3] Για τις πρακτικές μεθόδους-τεχνικές του αποκρυφισμού θα γίνει ανάλυση στη συνέχεια.  Εδώ να αναφέρουμε μόνο ότι μ’ αυτές επιτυγχάνεται η μύηση των μελών.  Επειδή το φάσμα των αποκρυφιστικών τεχνικών είναι ευρύτατο, τις διαχωρίζουμε σε τέσσερις κατηγορίες, ώστε ο αναγνώστης να γνωρίζει τις σπουδαιότερες απ’ αυτές.

[4]  Για την έννοια, τον χαρακτήρα και την προέλευση της θεοσοφίας βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία. Μυστηριακή Θρησκεία επηρεασμένη από ανατολικάς θρησκείας, Αθήνα 1984², σσ. 19-26. Πρβλ. α) Fox Robin Lane, Pagans and Christians, New York 1987, σσ. 95, 110, 113, 253, και 404-407, β) Judge William Q., Das Meer der Theosophie, Gesellsch, München 1990, σσ. 17 κ.ε., γ) Diloo Rainer, Was ist unsterblich am Menschen. Eine Einfuhrung in die Theosophie,  Verlag am Goetheanum, München 1995, σσ. 11 κ.ε. και δ) Steiner Rudolf, schenbestimmung, Gesamtausg, München 1994, σσ. 35  κ.ε.

[5]  Σκαλτσή Παν., Γνωστικισμός, "Νέα Εποχή" και Ορθόδοξη Παράδοση, Σέρρες 1994, σ. 29. Βλ. και Παπαλεξανδροπούλου Στ., όπ.π., σσ. 33 κ.ε.

[6]  Βλ. Fortune D., Υγιής αποκρυφισμός, Αθήνα 1984, σσ. 13 κ.ε. και Α.Ε.Α. όπ.π., σσ. 15 κ.ε.  Την ίδια θέση υποστηρίζει και ο Δ. Καλογερόπουλος, ο οποίος γράφει: «Η αποκρυφολοφία πραγματεύεται όχι μόνον περί των ψυχικών φαινομένων, αλλά και περί πάντων των περιέργων και αρχαίων επιστημών…καθόσον η αποκρυφολογία μελετά τα παρελθόντα, τα παρόντα και τα μέλλοντα». (Καλογεροπούλου Δ., Λ. «Αποκρυφολογία», Μ.Μ.Ε., τόμ.5, όπ.π., σσ. 167-169). Πολύς λόγος περί αποκρυφολογίας έγινε τον ΙΗ’ και ΙΘ’ αιώνα στη Γαλλία, Γερμανία και Αγγλία.  Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα ονόματα των William Crookes και του Allan Kardek, οι οποίοι ασχολήθηκαν με τον αποκρυφισμό και κυκλοφόρησαν σχετικά συγγράμματα.  Στην «The New Encyclopaedia Britannica” βρίσκουμε την εξής οριοθέτηση του αποκρυφισμού (occultism):  “A general designation for various theories, practices, and rituals based on esoteric knowledge, especially alleged knowledge about the word of spirits and unknown forces of the universe. Devotees of occultism strive to understand and explore these words, often by developing the higher powers of the mind. To this end they frequently study very early writings in the belief that such secrets were known to ancient civilizations and can be repossessed… Occultism covers such diverse subjects as Satanism, astrology, Kabbala, Gnosticism, theosophy, divination, witchcraft, and certain forms of magic”. Πρβλ. Φίλου Σπ., Αποκρυφισμός, μαύρη μαγεία στην επιστημονική μας εποχή, Αθήνα 1987², σ. 10.

[7] Rozenlal Μ., Φιλοσοφικό λεξικό, μτφρ. Βαφειάδη - Καΐλα, Αθήναι ά.χ., σ. 95. Στο "Πλήρες μικρό φιλοσοφικό λεξικό" των Μ. Ροζεντάλ - Π. Γιουντίν, μτφρ. Στεφάνου Π., Αθήναι 1963, σ. 50, δί­δεται ο εξής ορισμός του αποκρυφισμού: "Θεωρία αντιδραστική και αντιεπιστημονική που διακηρύσσει πως υπάρχουν μέσα στη φύση δυνάμεις μυστηριώδεις, ανεξήγητες και υπερφυσικές με τις οποίες μόνο διαλεχτοί άνθρωποι μπορούν να επικοινωνήσουν. Ο αποκρυφισμός είναι η πιο αποκρουστική ποικιλία του ιδεαλιστικού σκοταδισμού, μία επιβίωση των δεισιδαιμονιών του μεσαίωνα".

[8] Είναι πόρισμα του "Ε' Σεμιναρίου Πίστεως", που διοργανώ­θηκε στην Αίγινα, 21-27 Αυγούστου 1993, με θέμα: "Το φρόνημα της αστρολογίας ή το φρόνημα του Χριστού;". (Βλ. "Ποιμαντική αντιμετώπιση των αιρέσεων και της παραθρησκείας", όπ.π., σσ. 139 κ.έ.).

[9] Καριώτογλου Αλ. - Κεσοπούλου Αρ. - Παπαευαγγέλου Παν.

[10] Εγκυκλοπαίδεια των Θρησκειών, Αθήνα 1994, τόμ. 1, σ. 41. Βλ. και "Encyclopaedia Universalis", όπου στο λ. "Occultisme" δίδονται οι εξής διευκρινίσεις περί του αποκρυφισμού: "Dans cette compilation de seconde main furent présentés, en effet, sous les apparences d' un seul systéme philosophique, des enseignements fort divers par leur origine historique et leur signification mystique et religieuse: pythagoriciens, gnostiques, kabbalistiques, hermétiques, alchimiques, astrologiques et magiqeus, orientaux et occidentaux. Si ces doctrines avaient en commun le caractére esotérique et initiatique de leur enseignement intérieur et traditionnel, elles n' étaient "occultes" ou "cachées" qu' au sens mme où toute connaissance d' accés difficile peut l’ être à des non-inities et où toute verité d' ordre essentiellement intérieur le demeure à l’ homme extérieur qui ne sait point l’ observer ni la contempler". (Encyclopaedia Universalis France, τόμ. 2, Paris ά.χ., σ. 1030.

[11]   Καταστροφικές "Λατρείες". Μία απειλή για τον Άνθρωπο, την Κοινωνία και τον Πολιτισμό μας, Αθήνα 1994, σ. 55.

[12] Α.Ε.Α., όπ.π., σ. 15. (Οι παραπομπές παρατίθενται αυτού­σιες, αν και υπάρχουν γραμματικά και συντακτικά λάθη σε ορι­σμένα αποκρυφιστικά έντυπα). Πρβλ. Fortune Dion, όπ.π., σσ. 16-19 και Amadou R., L' Occultisme. Esquisse do un monde vivant, Paris 1950, σσ. 16 κ.ε.

[13] Πρβλ. Gerin Ricard L., Historie de l’ occultisme, Paris 1939, σσ. 11 κ.έ. και Maple Eric, Η αρχαία τέχνη της απόκρυφης θεραπείας, μτφρ. Μωραΐτη Μ., Αθήνα 1980, σσ. 69 κ.ε.

[14] Ο όρος "μύηση" (Initiation) είναι όρος-κλειδί στην αποκρυφιστική τελετουργία και στις "τελετές εφηβείας" (puberti rites), για τις οποίες θα γίνει ειδικός λόγος στο Γ' και Δ' κεφάλαιο. Θεωρούμε, όμως, σκόπιμο στο σημείο αυτό να αναφέρουμε απόψεις επιστημόνων, οι οποίοι κάνουν την εξής περιγραφή του συγκεκρι­μένου όρου: "Ο όρος μύηση αναφέρεται στις τελετουργίες που πανηγυρίζουν τη μετάβαση (ή "διάβαση") ενός ατόμου στη νομι­κή ενηλικίωση, στην είσοδο σε αδελφότητα ή σε μυστική εταιρία ή την απόκτηση ενός ειδικού -και συχνά θρησκευτικού- επαγγέλμα­τος". (Frank Miller, Λ. "Μύηση", Λ.Κ.Ε., τόμ. 2, Αθήναι 1972, σ. 587).

[15] Η "γνώση" είναι το δεύτερο βασικό κλειδί στον αποκρυφι­σμό. Χωρίς αυτό είναι αδύνατο να προσχωρήσει κάποιος και να ενταχθεί σε ομάδα του αποκρυφισμού. Είναι "θεία λέξη" και "δρόμος σωτηρίας", κατά τους αποκρυφιστές. Βασίζεται κυρίως στις θετικές επιστήμες. Πρβλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του Εσω­τερισμού, τόμ. 2, Αθήνα 1989, σσ. 12 κ.ε. και Gilbert Oacley, Η δύναμη της θετικής σκέψης, το κλειδί της γνώσης, πώς να βελτιώ­σετε τον εαυτό σας, μτφρ. Αρβανιτίδου Χ., London 1989, σσ. 13 κ.ε.

[16] Πρβλ. α) Σαραϊνταριάν Χ., Διάλογος με τον Χριστό, Αθήνα 1987, σσ. 1 κ.ε., β) Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 66-72, 98-101, 110-112 και 121-122, γ) Σιέττου Γ., Χριστιανικά μυστήρια, μελέτη-ανάλυση-συγκριτική μυστηρίων, Αθήνα 1989, σσ. 13 κ.ε., δ) Haraldsson Ε; Houtkooper JM Traditional Christian Beliefs, Spirtualism, and the Paranormal: An Icelandic-American Comparison, in "The International Journal for the Psychology of Religion": 1996, 6, 1, σσ. 51-64 και ε) Gerard Encausse, Αποκρυφισμός. Μύηση στη μελέτη του Ερμη­τικού εσωτερισμού, μτφρ. Κωσταλένου Δ., Αθήνα 1992, σσ. 200-223.

[17] Πρβλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του εσωτερισμού, όπ. π., σσ. 29-95 (τόμ. 1ος), σσ. 99-175 (τόμ. 2ος) και Gerard Encausse, όπ. π., σσ. 248-283.

[18] Πρβλ. Α.Ε.Α., όπ.π., σσ. 378-479. Είναι κεφάλαια αφιερω­μένα στην αστρολογία, τις πλανητικές επιδράσεις, το ζωδιακό κύ­κλο και σε άλλα συμπαντικά φαινόμενα. Επίσης πρβλ. α) Adorno Tweodor W., Adorno: The stars Down to Earth and other Essays on the Irrational in Calture, Australia 1994 (είναι τέσσερα κείμενα που γρά­φτηκαν από τον Γερμανό κοινωνιολόγο Theodor W. Adorno από το 1930-1950 και ανατυπώθηκαν από τον Stephen Crook στην Αυστραλία το 1994), β) Καραμηνά Περ., Αστρολογία, τα δώδεκα ζώδια ιδανικός σύντροφος, αρ. 4, Αθήνα ά.χ., σσ. 9 κ.ε. και γ) Ward Mc Afee, Τα πέντε μεγάλα ζωντανά θρησκεύματα, μτφρ. Αγουρίδη Σ., Αθήνα 1990, σσ. 73-175 και 246-253.

[19] Πρβλ. Λ. "Μαγεία", Ε.Θ., τόμ. 3, σσ. 274-276 και Seligman Kurt, The History of Magic and the Occult, New York 1975, σσ. 48, 286-311.

[20] Ο αποκρυφισμός τις περισσότερες φορές εκφράζεται μέσω κάποιων ομάδων, οι οποίες υποστηρίζουν παραπλήσιες ή και αντιφατικές ακόμη απόψεις μεταξύ τους. Η ομάδα καλλιεργεί στα μέλη της ιδιάζουσα ψυχολογία και παρουσιάζει ενδιαφέρον από κοινω­νιολογικής πλευράς. Με το φαινόμενο των "κοινωνικών ομάδων" (social groups) έχει ασχοληθεί ο Γάλλος κοινωνιολόγος G. Gurvitch και τις ταξινόμησε με βάση ορισμένα κριτήρια: κριτήριο περιεχο­μένου, μεγέθους, διάρκειας, ρυθμού, βάσης σχηματισμού κ.λπ. (Λε­πτομέρειες για την "κοινωνική ομάδα" βλ. Καραμπατζάκη Ελ., λ. "Ομάδα κοινωνική", Π.Ψ.Ε.Λ., τόμ. 6, σσ. 3469-3470). Η ομάδα παρουσιάζει και μια δυναμική, η οποία Στην περίπτωση τού αποκρυφισμού πρέπει να ερευνηθεί και να αξιολογηθεί. (Βλ. Γεώργα Δ., Λ. "Δυναμική τής ομάδας", Π.Ψ.Ε.Λ., τόμ. 3, όπ. π., σσ. 1568-1572, καθώς και τη βιβλιογραφία). Η ομάδα, ως προς τη διαμόρφωση, την ψυχολογία, τη δυναμική, τον χαρακτήρα, την οργάνωση και το τελετουργικό της, από την πλευρά της Κοινω­νιολογίας της Θρησκείας, παρουσιάζει ιδιομορφία και ανάλογο ενδιαφέρον. Σχετική ανάλυση βλ. Γιούλτση Β., Κοινωνιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σσ. 183-192 και Sprott W. J. Η., Human Groups, Pelican 1958, σσ. 14 κ.ε.

[21] Για την παραθρησκεία ή τα παραθρησκευτικά κινήματα βλ. Παπαδοπούλου Αντ., Σύγχρονες αιρέσεις και "Θρησκευτικά" κι­νήματα στην Ελλάδα, Θεσσαλονίκη 1987, σσ. 219 κ.ε. Ειδική ανα­φορά κάνει ο καθηγητής Β. Γιούλτσης, εξετάζοντάς τα από κοι­νωνιολογικής πλευράς. Γράφει δε μεταξύ άλλων: "...Παραθρησκείες εμφανίζονται σε εποχές πολιτιστικού πλουραλισμού, όταν παρατηρείται κρίση των θεσμών και εκφυλισμός των αιρέσεων ή σε εποχές σκοταδισμού, αμάθειας και προλήψεων. Έρχονται ως μορφή διαμαρτυρήσεως ή ως απάντηση στα ερωτήματα, που δε βρήκαν απάντηση. Συνήθως για να αποφύγουν τον έλεγχο της νομιμότητας ή της ορθότητας των απόψεών τους, αναπτύσσουν κλειστά συστήματα ιεραρχίας και μαχητικές ομάδες κρούσεως. Οι οπαδοί τους διακρίνονται για το φανατισμό, την έμμονη στις από­ψεις τους και μια έντονη διάθεση για την διάδοσή τους. Συχνά οι παρα-επιστήμες και οι παρα-θρησκείες, για την εξασφάλιση εντυ­πωσιασμών και θαυμάτων, συνδέονται και επιδίδονται σε απο­κρυφισμούς και μαγείες. Παρα-επιστήμες και παραθρησκείες εμ­φανίσθηκαν ιδιαίτερα κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, αλλά δεν έλειψαν και από τους νεότερους χρόνους και από τη σύγχρονη περίοδο της ιστορίας. Εκφράζουν συνήθως την εσωτερική τάση του ανθρώπου να γνωρίσει το άγνωστο, και ταυτόχρονα την επανάστασή του ενάντια στο δεδομένο, το παραδοσιακό, αυτό που αποδέχονται οι πολλοί. Γι' αυτό και έμειναν με ελάχιστους οπα­δούς, μακριά από τα μεγάλα πλήθη ή σύντομα εκφυλίσθηκαν ως περιοδικές εκτροπές της κανονικότητας". (Κοινωνιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σχόλιο 18 στη σ. 69).

[22] Πρβλ. α) Πλάνα Γ., Επιλογή ομιλιών στην Νέα Ακρόπολη, Αθήνα 1988², σσ. 43 κ.ε. και β) Gerard Encausse, Η επιστήμη των μάγων, οι θεωρητικές και πρακτικές εφαρμογές της, μτφρ. Κωσταλένου Δ., Αθήνα 1994, σσ. 121 κ.ε.

[23] Η Annie Besant έτυχε θρησκευτικής ανατροφής (σε προτεσταντικούς κύκλους) και ο πρώτος εκ των συζύγων της, ο Frank Besant, ήταν αγγλικανός πάστορας. Αφού διαζεύχθηκε μ' αυτόν, διέκοψε κάθε σχέση με τη χριστιανική πίστη και υποστήριζε υλι­στικές θεωρίες. Μετά από διάστημα δέκα ετών γνώρισε τη Ρωσίδα Helen Blavatsky και εργάσθηκε με ζήλο υπέρ της θεοσοφικής εται­ρίας, στην οποία πρωτοστατούσε η Η. Blavatsky. Εγκατέλειψε όμως και τη θεοσοφία, προσχώρησε στο μασσωνισμό και έγινε μέλος του μικτού Τεκτονικού Τάγματος "Le Droit Humain". Στη συνέχεια συνεργάσθηκε με τον αποκρυφιστή C. W. Leadbeater. Μετά από περιπέτειες και παλινδρομήσεις, η Α. Besant συνδέθηκε με τον Ινδουιστή αποκρυφιστή Krishnamurti, ο οποίος ήταν και ένθερμος υποστηρικτής της θεωρίας της μετενσάρκωσης, αφού και ο ίδιος, όπως υποστήριζε, υπέστη τριάντα δύο διαδοχικές μετενσαρκώ­σεις(!). Σήμερα στην Ελλάδα κυκλοφορούν πολλά βιβλία της Α. Besant. Πρβλ. α) Besant Α., Προς την μύησιν, μτφρ. εκ του αγγλι­κού, Αθήναι 1930, σσ. 118-130, β) Της ιδίας, Η αρχαία σοφία, μτφρ. από την αγγλική έκδοση του 1922, εν Αθήναις 1925, σσ. 7 κ.ε. και γ) Besant Α., The Key Theosophy, London 1893, σσ. 1-5 και 40-46. (Βλ. και ετήσιο βιβλιογραφικό οδηγό "Βιβλίο 96", σσ. 52-56).

[24] Βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία, όπ.π., σχόλιο στη σ. 11. (Η Η. Blavatsky  μυήθηκε στις απόκρυφες επιστήμες στην Ινδία και στο Θιβέτ από αυτόχθονες δασκάλους, μύστες της Ινδικής φιλο­σοφίας. Αργότερα, το 1875, ίδρυσε στην Αμερική θεοσοφική εται­ρία. Εκεί, αφού εργάσθηκε με πολύ ζήλο, κατόρθωσε να συγκε­ντρώσει μέχρι το 1907 όλες τις μέχρι τότε παραδόσεις του αποκρυφισμού. Στο σύγγραμμά της "Η Ίσις αποκαλυπτομένη" εμφανί­ζονται όλα τα στοιχεία, τα οποία δανείσθηκε από τη μυθολογία της κλασικής αρχαιότητας, από τη μαγεία και τον Γνωστικισμό, σε συνδυασμό με διδασκαλίες και θεωρίες ινδουϊστικών θρησκειών και φιλοσοφημάτων).

[25] Σχετικά με τη ζωή, τη δράση και την κοσμοθεωρία της Η. Blavatsky  βλ. Τρεμπέλα Παν., Θεοσοφία, όπ. π., σσ. 9 κ.ε.

[26] Οι όροι "τελετουργικό" ή "τελετουργία" (στα αγγλικά ritual) έχουν ιδιαίτερη σημασία για τον αποκρυφισμό, αλλά και για κάθε ομάδα του χωριστά. Τελετουργικό είναι το "τυπικό", βάσει του οποίου τελούνται οι "μαγικές" (magical) τελετουργικές πράξεις. Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των μυστικιστικών ομά­δων είναι η μυστική οργάνωση αφενός, και αφετέρου το ιδιόμορ­φο τελετουργικό τυπικό, το οποίο περιορίζεται σε κλειστό επίπε­δο, ανάλογα με τη διαβάθμιση των οπαδών (μύηση, βαθμοί μύη­σης, αποκρυφισμός). Οι τελετουργικές πράξεις στον αποκρυφισμό είναι "συμβολικές" (symbolic) και η τελετουργία του υπονοεί πίστη στην επενέργεια υπερφυσικών οργάνων ή δυνάμεων. (Περί αυτού βλ. α) Routledge and Kegan Paul, Notes and Queries on Anthropology, 6η έκδοση, London 1951, σσ. 175 κ.ε., β) Fenoglio Maria, Το μεγάλο βιβλίο της μαγείας, (Μυστήρια - Πρακτική - Τελετουργικό), μτφρ. Γλυκοφρύδη Κ., Αθήνα ά.χ., σσ. 167 κ.ε., γ) Γιούλτση Β., Κοινω­νιολογία της Θρησκείας, όπ. π., σσ. 77-79 και 178 κ.ε., δ) Leach Ε. R., Λ. "Τελετουργία", Λ.Κ.Ε., τόμ. 3, σσ. 967-968, ε) Bastide R., Elements de sociologie religieuse, Paris 1935, σσ. 14-15 και στ) Eliade Μ., Birth and Rebirth: The Religious Meanings of Initiation in Human Culture, New York 1958. (Στο έργο αυτό ο Mircea Eliade διακρίνει τρεις κατηγορίες μυήσεων και τελετουργικού: α) τις συλλογικές τελετουργίες με τις οποίες πραγματοποιείται η μετάβαση από την παιδική ή την εφηβική ηλικία στην ενηλικότητα, β) τις τελετουρ­γίες οι οποίες επισφραγίζουν την είσοδο ατόμων σε μία αδελφό­τητα (fraternity) ή σε μυστική εταιρία (secret society) και γ) τις τελετές οι οποίες συνοδεύουν την "αφιέρωση" σε μία "μυστικιστική κλήση" (mystical vocation).

[27] Πρβλ. Πιζάνη Γ., όπ. π., σσ. 10-11.

[28] Πρβλ. Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, έτσι όπως είναι, η Αυτού Θεία Χάρη Α. Τσ. Μπακτιβεντάντα Σουάμι Πραμπουπάντα, μτφρ. εκ του αγγλικού, Αθήναι 1980, σσ. 418 κ.ε.

[29] Πρβλ. α) Eileen Caddy, Ο Θεός μού μίλησε, Θεσσαλονίκη ά.χ, σσ. 15-35, β) Αλεβιζοπούλου Αντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σ. 7 και γ) Gerard Encausse, όπ.π., σσ. 207-208.

[30] Εξ αίτιας του πανθεϊσμού, του μυστηριακού χαρακτήρα και της επίδρασής του από τα Ορφικά και Ελευσίνια μυστήρια, ορισμένοι εντάσσουν τον μασσωνισμό και τον ροταριανισμό στον αποκρυφισμό. Περί αυτού βλ. α) Τρεμπέλα Παν., Μασσωνισμός, Αθήναι 1990, σσ. 85-120, β) Αμβροσίου Λενή, Τεκτονισμός και Φιλική Εταιρεία, Αθήναι 1989², σσ. 71-75, γ) Υπόμνημα του Μητροπολίτου Πατρών κ. Νικόδημου προς την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, περ. "Μαχητής", αρ. φύλ. 114, Νοέμ­ βριος-Δεκέμβριος 1995, σ. 75, δ) Θεοδωροπούλου Έπ., Η μασωνία υπό το φως της αληθείας, εν Αθήναις 1973, σσ. 72-94, ε) Λ. "Τεκτονισμός", Θ.Η.Ε., τόμ. 11, σσ. 703-708, καθώς και την τελευταία διακήρυξη όλων των Αρχιερέων της Εκκλησίας της Ελλά­δος περί του Μασσωνισμού, περ. "Εκκλησία", αρ. φύλ. 15, 15 Οκτωβρίου 1996, σσ. 673-674.

[31] Βλ. α) Murry Hope, Πρακτική ελληνική μαγεία, μτφρ. Λένου Δ., Αθήνα 1989, σσ. 15 κ.ε.  β) Gabriel K., Where Angels Tread: Renaissance of Religiosity in the Unfolding Modern? Wo Engel zogern: Renaissance des Religiosen in der entfalteten Moderne? In “Soziologische Revue”, 1996, 19, 1, Jan, σσ. 63-71 και  γ) Καταστροφικές  “Λατρείες”, όπ.π., σ. 55.

[32]  Βλ. περ. “Τρίτο Μάτι”, τεύχ. 44, Μάρτιος 1995, σσ. 16-37.

[33]  Πρβλ. Τσαούση Δ., Η κοινωνία του ανθρώπου. Εισαγωγή στην Κοινωνιολογία, Αθήνα 1983, σ. 520.

[34]  Πρβλ. Sean Sellers, Ο σατανισμός της Νέας Εποχής, Αθήνα 1992, σσ. 26-27.  Βλ. επίσης Μπέϊλυ Αλ., Θυμαπάτη: ένα παγκόσμιο πρόβλημα, Αθήναι 1977, σσ. 161-158 και Fenoglio Maria, Το μεγάλο βιβλίο της μαγείας, όπ.π., σσ. 167-237.

[75] Βλ. Λ. "Αποκρυφολογία", Μ.Ε.Ε., τόμ. 5, σ. 168.

[76]  Πιζάνη Γ., όπ.π., σ. 7

[77]  Βλ. Τρεμπέλα Παν., Ο πνευματισμός, Αθήναι 1988, σσ. 40-43.

[78] Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Ο Πνευματισμός, όπ.π., σσ. 63-66. Ο Hans Driesch, κατανέμει τον κλάδο της αποκρυφολογίας, την παραψυχολογία, σε τέσσερις κλάδους: α) των φυσικών φαινομένων, β) των ψυχικών φαινομένων, γ) των ψυχοφυσικών φαινομένων και δ) των προφητειών. (Βλ. επίσης Η. Driesch, Περί των θεμελιωδών προβλημάτων της ψυχολογίας, μτφρ. Καλλιάφα Σ., Αθήναι 1928, σσ. 193 κ.ε.)

[79] "Μεσάζον" πρόσωπο θεωρείται, σύμφωνα με την πνευματιστική αντίληψη, το πρόσωπο εκείνο, το οποίο πρέπει οπωσδήποτε να παρευρίσκεται σε ένα πνευματιστικό φαινόμενο, να έχει την ικα­νότητα να επικοινωνεί με τα πνεύματα και να δέχεται τα μηνύματα, τις υποδείξεις και τις εντολές τους. Το πρόσωπο αυτό λέγεται ακόμη "επικοινωνός" ή "medium". (Πρβλ. Πιζάνη Γ., όπ.π., σσ. 7 κ.ε.).

[80]  Τα μηνύματα που βρίσκονται μέσα στην κασέτα, οι πνευματιστές θεωρούν ότι τα είπαν τα πνεύματα, τα οποία παραβρέθηκαν στην πνευματιστική συγκέντρωση, ύστερα από επίκλησή τους, γι’ αυτό και έχουν μεγάλη βαρύτητα και αξία γι’  αυτούς.

[81] Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., όπ.π., σσ. 66-68 και περ. "Ψυχικαί Έρευναι", Αθήναι 1927, σσ. 103 κ.ε.

[82] Πρβλ. Άλεβιζοπούλου Άντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σσ. 184-186.

[83] Πρβλ. Cesare Lombroso, Πνευματισμός και υπνωτισμός, μτφρ. Καΐρη Μ., Αθήναι ά.χ., σσ. 168-189. Βλ. και Βασιλοπούλου Χαρ., Ένας σύγχρονος άγιος, π. Ιάκωβος Βαλοδήμος, Αθήναι 1976, σ. 32.

[84]  Οι Πεντηκοστιανοί είναι μία αίρεση, παραφυάδα προτεσταντική.  Στις συναθροίσεις τους λαμβάνει χώραν ένα φαινόμενο, το οποίο οι ίδιοι αποκαλούν “γλωσσολαλιά”.  Για το θέμα αυτό βλ. α) Καρανικόλα Παντ., Οι αιρετικοί προτεστάντες, Αθήναι 1991, β) Αλεβιζόπουλου Αντ., Πεντηκοστιανοί και Ορθοδοξία, Αθήνα 1992, γ) Παναγιωτίδη Παν., Η γλωσσολαλία της Πεντηκοστής, περ. “Ο Άγιος Νικήτας”, τεύχη 56-57, Μάιος-Ιούνιος 1995, σσ. 140-141 και 162-163 αντίστοιχα.

[85]  Α’ Κορ. 14,1.

[86]  Βλ. Franz Hartman M. D., Μαγεία λευκή και μαύρη, μτφρ. Μεστάμπελη Λ., Αθήνα ά.χ., σσ. 13 κ.ε.

[87]  Βλ. Αλεξίου Σπ., Αναστενάρηδες και Εκκλησία, εφημ. “Το Βήμα”, 11 Ιουνίου 1995. σ. Α18. (Στο δημοσίευμα αυτό ο Μητροπολίτης Λαγκαδά κ. Σπυρίδων διαμαρτύρεται για την καταπάτηση των ιερών κανόνων της Εκκλησίας από τους αναστενάρηδες).  Για το ίδιο θέμα βλ. Εγκύκλιο 2598 της Ι.Σ.Ι.Ε.Ε., περ. “Εκκλησία”, αρ. φύλ. 11, 1-15 Ιουλίου 1995, σσ. 438-439.

[88]  Πρβλ. Μέγα Γ., “Λαογραφία”, τόμ. ιθ’, Αθήναι 1961, σσ. 491 κ.ε.

[89]  Μέγα Γ., όπ.π., σ. 525. Πρβλ. και Τσινούκα Β., Δεν υπάρχει θάνατος, Αθήναι ά.χ., σ. 58.

[90]  Βλ. Μέγα Γ., όπ.π., σσ. 523 κ.ε.

[91]Πρβλ. Α.Ε.Α., όπ.π., σσ. 378 κ.ε. και Καραμηνά Περ., όπ.π. σσ. 11 κ.ε.

[92]  Α.Ε.Α., όπ.π., σσ. 384-389. Σύμφωνα με τους αστρολόγους, ο ρόλος τον οποίο παίζει ένας πλανήτης στη ζωή του ανθρώπου είναι καθοριστικός και δεσμευτικός. Ο πλανήτης, σύμφωνα με τις θεωρίες τους, κυριολεκτικά εξουσιάζει τον άνθρωπο και δεν αφή­νει περιθώρια βούλησης, ελεύθερης εκλογής και επιλογής στη ζωή του.

[93] Πρβλ.: α) Κωτσάκη Δ., Το αστρονομικό σύμπαν (Δημιουρ­γία ή Τύχη;), Αθήναι 1974, σσ. 27 κ.ε. β) του Ιδίου, Νέοι ορίζοντες στην αστρονομία, Αθήναι 1977, σσ. 23 κ.ε. και γ) Χατζηνικολάου Αστ., Ο άνθρωπος μέσα στο σύμπαν, 3η έκδοση, Αθήναι 1996, σσ. 99 κ.ε.

[94] Βλ. Δανέζη Μάν. - Θεοδοσίου Στράτ., Αστρολογία, Θρη­σκεία ή Επιστήμη, Αθήνα 1994 σσ. 42 κ.ε.

[95] Βλ. α) Κοντόπουλου Γ. - Κωτσάκη Δ., Κοσμολογία - Η δομή και η εξέλιξη του Σύμπαντος, 2η έκδοση, Αθήναι 1984, σσ. 287 κ.ε. και β) Μπαρμπάνη Β., Το αστρονομικό Σύμπαν και ο άνθρωπος, περ. "Ελληνοχριστιανική Αγωγή", τεύχ. 357, Νοέμ­βριος 1988, σσ. 252 κ.ε. Συνοπτικά περί των βασικών αρχών της αστρολογίας βλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Η Αστρολογία στο φως της Ορθοδοξίας, Αθήναι 1995, σς. 19-47.

[96] Περί των αλληλοσυγκρουομένων απόψεων - αντιφάσεων των αστρολόγων βλ. α) Αλεβιζοπούλου Αντ., όπ. Π., σς. 137-139 και β) Wiechoczek R., Uranus Lachelt uber Hiroszhima, München 1992. σς. 195-197.

[97] Βλ. Wiechoczek R., όπ.π., σ. 104. Επιστημονικές απόψεις περί του θέματος αυτού δημοσιεύονται και στο περ. "Πειραϊκή Εκκλησία", αφιέρωμα στην αστρολογία, Δεκέμβριος 1993, σσ. 27 κ.ε.. Πρβλ. Adorno Theodor W. - Crook Stephen, Adorno: The Stars Down to Earth and Other Essays on the Irrational in Culture, Tasmania, Australia 1994, σσ. 7-43

[98] Βλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σσ. 83 κ.ε.

[99] Συγκλονιστικά στοιχεία για την επίδραση των σατανιστικών τεχνικών στη ζωή των εφήβων βλ. α) Domphousse Kelly R. -Crouch Ben Μ., Youth and Society, in "Joyrnal Article", v24, n2, p204-27, Dek. 1992 β) Fine Gary Alan - Victor Jeffrey, Satanic Tourism: Adolescent Dabblers and Identity Work, ourman Announcement: CIJ-JAN95, Phi Delta Kappan; v76, nl, p70-72 Sep. 1994, γ) Haack W. F, Die neuen jugendreligionen Ursachen - Trends - Reaktionen, Munchen 1979, σσ. 28 κ.έ., δ) Του Ιδίου, Satan - Teufel - Luzifer Alter Aber-glanbe - Neuer Satanskult, München 1987, σσ. 22 κ.ε. και ε) Victor Jef­frey, Satanic panic: the creation of a contemporary legend, Chicago 1993, σσ. 32 κ.ε.

[100] Οι μάγοι και οι αποκρυφιστές γενικότερα αποκαλούν τη μαγεία λευκή, όταν η επικοινωνία με πνεύματα και η "κυριαρχία σε αγαθές δυνάμεις" αποβλέπουν στο "καλό" του Ανθρώπου. Έτσι, η ονειρομαντεία, η νεκρομαντεία, η αερομαντεία, η χειρο­μαντεία, η οιωνοσκοπία και οι τεχνικές των μέντιουμς, των παραψυχολόγων και όλων εκείνων, που επαγγέλλονται λύση οικογενει­ακών και προσωπικών προβλημάτων, είναι μορφές λευκής μαγεί­ας. Μαύρη μαγεία καλείται εκείνη που αναφέρεται σε "κακές δυνάμεις" ή αποβλέπει στο κακό, στη βλάβη και στην τιμωρία άλλων. Υπάρχει ακόμη κόκκινη και πράσινη μαγεία. Βλ. Αλε­βιζοπούλου Αντ., Νεοσατανισμός. Ορθόδοξη θεώρηση και αντι­μετώπιση, Αθήναι 1996, σσ. 141-142. Πρβλ.: α) Fenoglio Maria, όπ.π., σσ. 309-480, β) Graves Tom, Ραβδοσκοπία, Ραδιαισθησία, Εκκρεμές, Πρακτική - Τεχνική - Εφαρμογή, Αθήναι ά.χ, σσ. 21 κ.ε., γ) Israel Regardie, Βασικές αρχές της πρακτικής Μαγείας, μία ερμηνεία στις Καββαλιστικές μαγικές και διαλογιστικές τεχνικές, μτφρ. Λένου Δ. - Παπάζογλου Ν., Αθήνα 1991, σσ. 9-81 και δ) Fransis Barrett, Ο Μάγος ή Ουράνιος ερευνητής. Ένα πλήρες σύστημα απόκρυφης φιλολογίας, μτφρ. Παπάζογλου Ν., Αθήνα 1987.

[101] Οι ίδιοι οι σατανιστές ομολογούν ότι συντελούνται ερωτι­κά και άλλα όργια στις λατρείες υπέρ του σατανά με τον οποίο έχουν υπογράψει και συμβόλαιο. Βλ. περ. "Εικόνες", τεύχ. 479, 5 Ιανουαρίου 1994, σσ. 14-15. Το τεύχος είναι αφιερωμένο στα γεγο­νότα που αποκαλύφθηκαν τον Δεκέμβριο του 1993 στην Παλλήνη Αττικής. Πρβλ. α) Καντιώτου Αυγ., Κανείς στους μάγους, Αθήναι 1993, σ. 30 και β) Damphousse Kelly R. - Crouch Ben Μ., Did the Devil Make Them Do It?. An Examination of the Etiology of Satanism among Juvenile Delinquents, Jurnal Article (080); Research Report (143) και γ) Journal Announcement: CIJAPR93 στο "Youth and Society;" v24, n2, p204-27 Dec. 1992.

[102] Νταγκουνάκη Β., Σατανισμός, όργια και δολοφονίες χωρίς τύψεις, εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 18 Ιουνίου 1995, σσ. 16-17. (Είναι ομολογία μέλους σατανιστικής ομάδας). Βλ. α) Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ.π., σσ. 71-75 και β) Smith Margaret, Ritual abuse : what it is, why it happens, and how to help, San Francisco 1993.

[103] Βλ. Παπαδοπούλου Αντ., όπ.π., σσ. 271 κ.ε.

[104] Βλ. Πασσά Ν., Σατάν, άρχοντας του κόσμου τούτου και κυρίαρχος του σκότους. Φαντασίωση ή πραγματικότητα; Αθήνα 1994, σσ. 136 κ.ε. και περ. "Εικόνες", όπ.π., σσ. 12-13. Πρβλ. Jorg Sabellicus, Magia Practica, τόμοι Α', Β', Γ', μτφρ. Σημηριώτη Ν., Αθήνα 1988 και Michael Howard, Η μαγεία των κεριών και η αποκρυφιστική σημασία τους και τα μαγικά αρωματικά λάδια, μτφρ. Σημηριώτη Ν., Αθήνα 1981. Το "Magia Practica" χρησιμοποιείται μόνο από τους σατανιστές. Όσοι άλλοι επιχείρησαν να το διαβά­σουν, αισθάνθηκαν επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική τους ακε­ραιότητα. Εδώ το αναφέρουμε αναγκαστικά, λόγω της έρευνας.

[105] "Συχνά χρησιμοποιούνται ιερά σύμβολα, (π.χ. το σημείο του Σταυρού), ως μαγικαί χειρονομίαι και προσευχαί, (π.χ. ο τρια­δικός τύπος εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος), ακόμη και στίχοι από το Κοράνιον, ως μαγικοί τύποι". Αυτά αναφέρονται σε εισήγηση του Δακουρά Διον., όπ.π., σσ. 55 κ.ε.). Πρβλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Εγκληματικό δόγμα, εμπειρίες πρώην σατανιστών, Αθήναι 1995, σσ. 13-23.

[106] Νικόδημου του Αγιορείτου, Η Μαγεία. Λόγος μεταγλωτ­τισμένος, 19ο στη σειρά: "Η Φωνή των Πατέρων", Ωρωπός Ατ­τικής 1994, σσ. 5 κ.ε.

[107] Περ. "Εικόνες", όπ.π., σ. 11.

[108] Βλ. Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ.π., σσ. 72-75.

[109] Περ. "Εικόνες", όπ.π., σ. 10.

[110] Βλ. τα δημοσιεύματα των εφημερίδων "Απογευματινή", "Έθνος", "Τα Νέα", και "Ελεύθερος Τύπος" της 29ης Δεκεμβρί­ου 1993 που αναφέρονται σε ομολογίες μελών του σατανισμού. Επίσης βλ. Lyons Arthur, Satan Wants You: The Cult of Devil Worship in America, New York 1988,σσ. 107 κ.ε. Πρβλ. La Vey Anton Szandor, The Satanic Bible, N. J. 1969, σς. 88-90.

[111] Πρβλ. Τσαρούχα Κ., Αποκρυφισμός, εφημ. "Μεσημβρινή", 5 Φεβρουαρίου 1990, σ. 18. (Το δημοσίευμα αποτελεί έρευνα για τον αποκρυφισμό. Σ' αυτό αποκαλύπτονται "μαύρες λειτουρ­γίες με θυσίες ζώων και βασανιστήρια κοριτσιών στην καρδιά της Πρωτεύουσας"). Παρόμοιες τεχνικές και γεγονότα περιγράφονται από τον Trostle Lawrence C. στο: "The Stoners: Drugs, Demons, and

Delinquency. Garland Series, Cults and Nonconventional Religious Groups: A Collection of Outstanding Dissertations and Monographs", New York 1992.

[112] Βλ. εφημ. "Τύπος της Κυριακής" και στο ένθετο "Τύπος TV", 5 Μαρτίου 1995 με τίτλο: "Μαύρη μαγεία των Βουντού!". Επίσης βλ. εφημ. "Μακεδονία" και στο ένθετό της "Επιλογές του Μήνα", Μάρτιος 1993, σσ. 84-88 και εφημ. "Μεσόγειος", Καθη­μερινή πρωινή έκδοσις εν Κρήτη, 27 Ιανουαρίου 1995. Στο δημο­σίευμα της "Μεσογείου" αναφέρεται πως ο Υπουργός Τύπου και Μ.Μ.Ε. Ευάγ. Βενιζέλος προτρέπει το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιο­τηλεόρασης να ασκήσει σύμφωνα με τον νόμο την ελεγκτική του αρμοδιότητα επί των τηλεοπτικών εκπομπών, στις οποίες παρου­σιάζονται σκηνές υπνωτισμού σε ώρες υψηλής θεαματικότητας για τις μικρές ηλικίες.

[113] Ενθετο στο περ. "Τρίτο Μάτι", τεύχ. 45, Απρίλιος 1995, σσ. 2-15. Το περιοδικό αυτό διαδίδει ιδέες όλων των ομάδων του αποκρυφισμού. Με ύπουλο μάλιστα τρόπο συχνά σε άρθρα του εμφανίζεται ο Χριστιανισμός σαν ένα σύστημα ή παρακλάδι του μυστικισμού-αποκρυφισμού. (Πρβλ. "Τρίτο Μάτι", τεύχ. Οκτωβρίου 1996).

[114] Είναι σχετικό και το έγγραφο του Ιερού Ναού Αγίου Τίτου Ηρακλείου Κρήτης προς τον Διοικητή του Τμήματος Ασφαλείας Κρήτης με άρ. πρωτ. 136/17-9-96.

[115]  Πρβλ. περ. “Ανεξήγητο”, τεύχ. 105, Ιούνιος 1995, σσ. 26-37.  Αφιέρωμα στη Βουντού ή Βοντούν.  Είναι μια μορφή λατρείας, που έχει τις ρίζες της στην Αφρική.  Η λέξη προέρχεται από μία διάλεκτο την οποία ομιλούν οι κάτοικοι του Μπενίν –χώρα στα παράλια της Δυτικής Αφρικής- και αναφέρεται στους “θεοποιημένους” προγόνους.

[116] Βλ. Anderson D. R., Informal Features, New York 1982, σ. 9 και Silvern S. B. – Williamson P. A. – Countermine T. A., Video Game Playning and Aggression in “Young Children”, New York 1983.  Είναι εργασία η οποία παρουσιάσθηκε στην Αμερικάνική Ένωση Εκπαιδευτικής Έρευνας στη Νέα Υόρκη το 1983.

[117]  Πρβλ. Bereaud S., “Sex role images in French children’s book’s”, in “Journal of Marriage and the Family”, London 1975, 37, σσ. 194-207 και Δουλκέρη Τ., Παιδικά μέσα επικοινωνίας και σεξισμός. Εμπειρική έρευνα, Αθήνα ά.χ., σσ. 73-86

[118]  Εκτενέστερη αναφορά βλ. στο Γ’ κεφάλαιο.

[119]  Πρβλ. Πασσά Ν., όπ.π., σσ. 136 κ.ε.

[120]  Για την τελετουργία μύησης στο σατανισμό βλ. α) Αλεβιζοπούλου Αντ., όπ.π., σσ. 93 κ.ε., β) Les Sectes Enfer du Paradie, Editions de Messine – Claude Petit Castelli, Paris 1979, σσ. 152-154 και γ) Barton Blanche, The Church of Satan, New York 1990, σσ. 23 κ.ε.

[121] Ζαμπέλη Γερ., Σατανισμός και νεολαία, ο κίνδυνος που απλώνεται, Κάντζα Αττικής 1994, σ. 102. Βλ. και Patricia Marks Greenfield, Μέσα ενημέρωσης και παιδί, οι επιπτώσεις της τηλεό­ρασης, των βιντεοπαιχνιδιών και των κομπιούτερ, μτφρ. Σταυροπούλου Σ., Αθήνα 1988, σσ. 48-71.

[122] Βλ. Trostle Lawrence C, The Stoners: Drugs, Demons, and Delinquency. Garland Series, Cults and Nonconventional Religious Groups: A Collection of Outstanding, Dissertations and Monographs, New York 1992 .

[123] Πρβλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Νεοσατανισμός, όπ.π., σσ. 55 κ.ε. (Για τον "ψυχωτικό σατανισμό" βλ. τις σσ. 88-91 και για τον "οργανωμένο σατανισμό" τις σσ. 109 κ.ε.).

[124] Βλ. περ. "Εικόνες", όπ.π., σσ. 14-15 και εφημ. "Το Βήμα", 11 Ιουνίου 1995, σ. Α46.

[125] Βλ. Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ.π., σσ. 136-145. (Εδώ αναφέ­ρονται πολλά και συγκεκριμένα στοιχεία, τα οποία αποδεικνύουν τη σχέση των λεγομένων "πολεμικών τεχνών" με τον αποκρυφισμό και ιδιαίτερα με τη μαγεία). Βλ. επίσης Τομάζου Αντ., Πολεμικές τέχνες, περ. "Η Δράσις μας", τεύχη 317-321, Απρίλιος-Οκτώβριος 1994.

[126] Τομάζου Αντ., όπ.π., σσ. 276-277.

[127] Τομάζου Αντ., όπ.π., σ. 277.

[128] Ζαμπέλη Γερ., όπ.π., σσ. 130 κ.ε. Στη "Satanic Bible" αναφέ­ρονται πολλές σατανιστικές γιορτές. Η πιο σπουδαία και μεγάλη θεωρείται η "ημερομηνία της γέννησης" του ατόμου. Βλ. γι' αυτό "Lexikon fur Theologie und Kirche", Freiburg ά.χ., σ. 928. Οι σατανιστές έχουν και μία γιορτή τη νύκτα της 30ής Απριλίου προς 1η Μαΐου. Την ονομάζουν αγία Βαλπουργία (Walburgis). Τότε κά­νουν "επίσημες" τελετές προς τον άρχοντα του σκότους, γίνονται οι μυήσεις και διαπράττονται οι πιο πολλοί φόνοι. Προτιμούν βρέφη, μικρά παιδιά και γυναίκες παρθένες. Για να μυηθεί κάποι­ος, πρέπει να υπογράψει πίστη στο σατανά με το αίμα του. Πρβλ. εφημ. "Απογευματινή", 16 Ιουνίου 1995, σ. 12 και εφημ. "Ακ­ρόπολις", 22 Ιουνίου 1985.

[129] Πρβλ. Sean Sellers, Ο σατανισμός της Νέας Εποχής, Αθήνα ά.χ, σ. 21. Βλ. και Αχιλλέως Σάβ., Μαγεία, Δαιμονισμός και Απολύτρωσις, Αθήναι 1990, σ. 221. Ο κληρικός-συγγραφέας αναφέρει ομολογία δαιμονίου: "Μόλις ανοίξουν (οι άνθρωποι) τα βιβλία μας, (εννοείται τα σατανικά), είμεθα παρόντες". Οι ίδιοι κύκλοι κάνουν μεγάλη χρήση του βιβλίου προσευχών και επικλή­σεων του σατανά. Το βιβλίο έχει τίτλο: "Το Κλειδί του Βασιλιά Σολομώντα" ή "Σολομωνική".

[130] Βλ. Κωνσταντουδάκη Ελ., εφημ. "Απογευματινή", 16 Ιουνίου 1995, σ. 12 και Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ.π., σσ. 11 κ.ε.

[131] Εφημ. "Ελευθεροτυπία", 9 Ιουνίου 1995, σ. 31. Στο ίδιο άρθρο αναφέρεται ότι ομάδα σατανιστών της Στραντιβάρι στην Ιταλία στις τελετές της πίνει βρώμικο αίμα….!

[132] Ζιάκα Γρ., Γιόγκα, αλήθεια και πλάνες. (Στην επιστημονι­κή επετηρίδα της Θεολογικής Σχολής. Νέα σειρά του τμήματος Θεολογίας), τόμ. 1, Θεσσαλονίκη 1990, σσ. 271-272. Ο καθηγητής στο ίδιο άρθρο αναφέρεται στις θρησκευτικές προϋποθέσεις της γιόγκα, στα είδη και την τεχνική της. Η τεχνική της γιόγκα περι­λαμβάνει πολλά είδη ψυχοσωματικών πράξεων και πνευματικών ασκήσεων, που αποκαλούνται "άνγκα" (=μέλη). Τα Γιόγκα - Σούτρα του Πατάντζαλι απαριθμούν οκτώ στάδια στα οποία πρέπει να ασκηθεί και να περάσει ο γιόγκιν, για να φθάσει στον ανώτατο σκοπό, στην ελευθερία του πνεύματος. Αυτά είναι: 1) Yama = αυτοκυριαρχία (με κανόνες ηθικής ζωής), 2) Niyama = αυτοπει­θαρχία (εκπλήρωση πέντε θετικών εντολών), 3) Asana = λήψη δια­φόρων στάσεων του σώματος για αυτοσυγκέντρωση, 4) Prana Yama = ρύθμιση αναπνοής, 5) Pratyahara = αφαίρεση εξωτερικών ερεθισμών, 6) Dharana = περισυλλογή, 7) Dhyana = διαλογισμός και 8) Samadhi = ανώτατη έκσταση, πλήρης αυτοβυθισμός. Πρβλ. Mircea Eliade, λ. "Yoga", E.R., τόμ. 15, σσ. 519-523, καθώς και τη βιβλιογραφία που παραθέτει ο συγγραφέας.

[133] Βλ. ένα χαρακτηριστικό βιβλίο του Edward Maisel, La Gymnastigue Chinoise, Tai Chi Chuan, Paris 1969.

[134] "Karma" (κάρμα) είναι οι συνέπειες των πράξεων του ανθρώπου. Ο,τι έσπειρε, αυτό και θα θερίσει, ακολουθώντας ένα κύκλο, στον οποίο η ζωή αλληλοδιαδέχεται τον θάνατο. Το "κάρμα", βέβαια, δεν είναι αιώνιο, αλλά ο άνθρωπος υποφέρει, έως ότου απαλλαγεί απ' αυτό, διότι "πληρώνει" τις συνέπειες των πράξεών του προ αμνημονεύτων χρόνων. Η μέθοδος για να σπά­σει κάποιος τις αλυσίδες του "κάρμα", είναι "να ζήσει με πνεύμα Αγαθότητας και να αποκτήσει την τέλεια γνώση, αναγνωρίζοντας την ανωτερότητα του Κυρίου". (Πρβλ. Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σσ. 89 κ.ε.).

[135] "Samsara" (σαμσάρα) είναι η απελευθέρωση από τον συ­νεχή βασανισμό των γεννήσεων και των θανάτων, δηλ. των μετεμ­ψυχώσεων. Αυτή είναι βασική θεωρία του Ινδουϊσμού.

[136] Βλ. Ζιάκα Γρ., Ιστορία των Θρησκευμάτων. Α': Τα ινδικά θρησκεύματα, Θεσσαλονίκη 1986.

[137] Γκουρού σημαίνει σεβάσμιος και για τον Ινδουϊσμό είναι ο προσωπικός πνευματικός δάσκαλος, ο οποίος επί αιώνες τους ­λαμβάνει από τους μαθητές του τον ίδιο σεβασμό και την ίδια δόξα που απολαμβάνουν οι θεότητες.

[138] Η Μπαγκαβάντ-γκιτά (Bhagavad-gita), γνωστή και με το όνομα Γκιτοπανισάντ, θεωρείται από τους ινδουϊστές μία από τις πιο σπουδαίες Ουπανισάντ και αποτελεί την ουσία της Βεδικής γνώσης. Δεν υπόκειται, σύμφωνα με τον Αρτζούνα, τον στενό σύν­τροφο του Υπέρτατου Θεού του Σρι Κρίσνα, σε λάθος ή αμφιβο­λία. Γι' αυτό πρέπει να δεχθούμε τα διδάγματα της Μπαγκαβάντ-γκιτά, έτσι όπως μας τα παρουσιάζει το Υπέρτατο Πρόσωπο (Μπαγκαβάν). Για να εμβαθύνει κάποιος στο βιβλίο αυτό, πρέπει να έχει παρόμοιες αρετές με εκείνες του Αρτζούνα, να είναι ένας μπάκτα, πρόσωπο δηλ. ενωμένο στενά με τον Κρίσνα. Πρωταρχι­κός σκοπός του βιβλίου είναι να μας διδάξει πώς θα ξαναβρούμε τον πραγματικό εαυτό μας, ελευθερώνοντάς μας από το λανθασμέ­νο - εγώ, την υλιστική αντίληψη του εαυτού μας. Έχει "εξαγνιστικές" ιδιότητες και γράφτηκε από τον αβατάρα-συγγραφέα Σρίλα Βυασαντέβα εδώ και πέντε χιλιάδες χρόνια, για «το καλό των μελλόντων γενεών». Αποτελείται από δέκα οκτώ κεφάλαια με έντονα στοιχεία αποκρυφισμού και επικίνδυνες τεχνικές.

[139] Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σσ. 19-20.

[140] Περισσότερα βλ. Ζιάκα Γρ., Τα θρησκεύματα του Θιβέτ και της Κίνας, Θεσσαλονίκη 1987, σσ. 60 κ.ε.

[141] Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σς. 9-10.

[142] Σύμφωνα με την Μπαγκαβάντ-γκιτά, (κεφ. 6, στίχ. 1, σ. 165), ο δάσκαλος της τεχνικής αυτής λέγεται γιόγκι ή γκουρού. Αληθινός γιόγκι δεν είναι "εκείνος που δεν ανάβει φωτιά και αποφεύγει τη δράση", ενώ ο "αποτυχημένος γιόγκι μπορεί να ξαναγεννηθεί σε μία οικογένεια σοφών πνευματικών ανθρώπων", (στίχ. 42-47, σ. 186).

[143] Βλ. Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σ. 186.

[144] Η Μπαγκαβαντ-γκιτά, όπ.π., σσ. 165-189.

[145] Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σσ. 30-31 .

[146] Βλ. Γιαννουλάτου Αν., Εισαγωγικά. Βασικαί πλευραί του
Ινδουϊσμού, Αθήναι 1975, σ. 62. Περισσότερες λεπτομέρειες για
τις τεχνικές του Ινδουϊσμού βλ. στις σσ. 74-87.

[147] Σε μία "εμπιστευτική" επιστολή της άποκρυφιστικής οργάνωσης στην Ελλάδα ΣΑΤΥΑΝΑΝ-ΤΑΣΡΑΜ, με "διδάσκα­λο" τον Σατυανάντα Παραμχάμσα και διευθύντρια την Σουάμι Σιβαμούρτι Σαρασουάτι, οι δάσκαλοι της γιόγκα παρακινούνται να λάβουν μέρος σε δύο σεμινάρια. Τα σεμινάρια αυτά "είναι ιδιαίτε­ρης βαρύτητας και σημασίας, όχι μόνο για όσα άτομα επιθυμούν να μεταδώσουν υπεύθυνα τις τεχνικές της γιόγκα στον κύκλο τους, αλλά και για όσα άτομα επιθυμούν να αποκτήσουν γερά θεμέλια πάνω στην επιστήμη της γιόγκα και μία μόνιμη ευεξία, υγεία και δημιουργικότητα στη ζωή τους". Βλ. εφημ. "Ελεύθερη Ώρα της Κυριακής", 29 Ιανουαρίου 1984, σ. 7.

[148] Περισσότερα για το θρησκευτικό χαρακτήρα και το σκοπό της γιόγκα βλ. Ζιάκα Γρ., Γιόγκα, αλήθεια και πλάνες, όπ.π., σσ. 273 κ.ε. Στον δυτικό κόσμο η γιόγκα προβάλλεται και από τα διάφορα κέντρα της σαν μέθοδος αυτοπειθαρχίας, γυμναστικής, υγιεινής, ευεξίας του σώματος και επίτευξης καταπληκτικών επιτευγμάτων. Στην ανακεφαλαίωση του προαναφερθέντος άρθρου ο καθηγητής Γρ. Ζιάκας προβαίνει στη σύγκριση της γιόγκα με την ασκητική ζωή και τη μυστική Θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

[149] Αναλυτικά για τα κυριότερα στάδια των τεχνικών του γκουρουϊσμού βλ. Γιαννουλάτου Αν., Όψεις Ινδουϊσμού-Βουδδισμού, Αθήναι ά.χ, σσ. 83-85. Να σημειώσουμε ακόμη ότι από τον γκουρουϊσμό υποδεικνύονται τρεις τρόποι οι οποίοι οδηγούν στην ένωση με τον Θεό: Η κάρμα γιόγκα (ανιδιοτελής εργασία), η μπάκτι γιόγκα, (ο δρόμος της λατρείας και της αφοσίωσης), και η ράτζα γιόγκα, (ο δρόμος της ορθής διάγνωσης ανάμεσα στο αιώ­νιο και μη αιώνιο). Γενικά η λέξη "yoga" σημαίνει το δεσμό με το "Θείο" και το δρόμο που οδηγεί σ' Αυτό. Οι επικίνδυνες μέθοδοι και τα παραπλανητικά μέσα της γιόγκα εμφανίζονται σαν λυτρω­τικές πράξεις. Πρβλ. (περ. "Τρίτο Μάτι", τεύχ. 50, Νοέμβριος 1995). Βλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σσ. 169-170 και Μ. Eliade, λ. "Yoga", στην E.R., τόμ. 15, σσ. 520-522.

[150] Παπαδοπούλου Αντ., όπ.π., σ. 269.

[151] Πρβλ. Μπέιλυ Αλ., Επιστολαί επί του αποκρυφιστικού

διαλογισμού, Αθήναι ά.χ, σσ. 70-108. Βλ. και Αλεβιζοπούλου Αντ., Αποκρυφισμός, όπ.π., σσ. 173-175. Τα στοιχεία έχουν ληφθεί από το επίσημο όργανό τους, τη "Γιόγκα", 5/81 , σσ. 7-8, 10/81 σ. 16 και 15/81, σσ. 41-42.

[152] Το "μάντρα" είναι διαλογιστικές συλλαβές κατά την εκμά­θηση της γιόγκα και η επανάληψή τους δημιουργεί "ανείπωτη υπερφυσική χαρά" και αυτός που τις απαγγέλλει "εξαγνίζεται πολύ γρήγορα από κάθε υλικό μίασμα". (Η Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπ.π., σ. 235). Για να συμβεί όμως αυτό, προηγουμένως "πρέπει να προσφέρει κανείς όλες τις πράξεις του θυσία στον Βίσνου", (στίχ. 7-9, σ. 93). Η επανάληψη του στίχου "Χάρε Κρίσνα, Χάρε Κρίσνα, Κρίσνα Κρίσνα, Χάρε Χάρε, Χάρε Ράμα, Χάρε Ράμα, Ράμα Ράμα, Χάρε Χάρε" υποδηλώνει πλήρη αφοσίωση στον Κρίσνα, Θεό εκδι­κητή, παθιασμένο και μανιακό, όπως φαίνεται στους παραπάνω στίχους αλλά και σε όλα τα κεφάλαια της Μπαγκαβάντ-γκιτά.

[153] Βλ. Αναστασίου Επισκόπου Ανδρούσης (σήμερα Αρχιεπ. Αλβανίας), Ινδουϊστικές αιρέσεις στον ελλαδικό χώρο, περ. "Εκκλησία", τεύχ. 6, Μάρτιος 1984, σ. 200. Πρβλ. στίχ. 10 του 4ου κεφ. της Μπαγκαβάντ-γκιτά, όπου ο γκουρού προτρέπει τους οπα­δούς του με έντονο ύφος σε απόλυτη υποταγή και υπακοή στις εντολές του.

[154] Βλ. συγκεκριμένη περίπτωση του Θ. Π. από το Ξυλόκα­στρο Κορινθίας. (Χατζή Ελ., Τρομοκράτες συνειδήσεων. Γκουρού – Γιόγκι - Δάσκαλοι - Μεσσίες - Προφήτες και Θεραπευτές, Κό­ρινθος 1996, σσ. 42 κ.ε.).

[155] Έχουν καταγραφεί κατά καιρούς αυτοκτονίες, βιασμοί και ανθρωποκτονίες οπαδών του γκουρουϊσμού. (Βλ. Χατζή Ελ., όπ.π., σσ. 25 κ.ε.).

[156] Βλ. εφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια", αρ. φύλ. 136,1 Ιουνίου 1982. Βλ. και Αλεβιζοπούλου Αντ., Πνευματικός βιασμός, νέες "αιρέσεις", μια πραγματική απειλή, Αθήναι ά.χ, σσ. 9-15 και 33-53.

[157] Πρβλ. Παπαδοπούλου Αντ., όπ.π., σσ. 219 κ.ε.

[158] Βλ. Sheddy V. Τ. R., Brahmanism, Bangalore 1981, σ. 19.

[159] Βλ. Abhedananda Swami, Doctrine of Karma - a Study in Philosophy and Practice of Work, Calcuta 1975⁵, σσ. 17-18. Στην Ελλάδα κατόρθωσαν να διακινήσουν τις ιδέες αυτές και με τη μετάφραση στα ελληνικά του βιβλίου του Norman Vincent Peale, Η δύναμη της θετικής σκέψεως. Ένας πρακτικός οδηγός για την υπερνίκηση των προβλημάτων της καθημερινής ζωής. (Το βιβλίο αυτό, από άγνοια προφανώς, διατίθεται σε αρκετά θρησκευτικά και εκκλησιαστικά βιβλιοπωλεία). Παρόμοιες ιδέες βρίσκουμε και στο βιβλίο του Chris C, Η δύναμη της σκέψης, λύση στα προβλή­ματα, Αθήνα ά.χ.

[160] Αλεβιζοπούλου Αντ., Αυτογνωσία - Αυτοπραγμάτωση -Σωτηρία, Η "δύναμη τής σκέψης" στο φως της Χριστιανικής πί­στεως, Αθήνα 1991, σ. 26. Πρβλ. Murphy J., Die Kosmische Dimension Ihner Kraft. Positives Denken im Einklang mit dem Universum des Geistes, München 1982, σ. 102.

[161] Σύμφωνα με την αποκρυφιστική κίνηση "Αρμονική Ζωή" του Robert Nagemy, ο διαλογισμός είναι έκσταση της ένωσης με το αντικείμενο της αυτοσυγκέντρωσης. Ο ίδιος αναφέρει το εξής χαρακτηριστικό παράδειγμα: "Μπορούμε να αρχίσουμε να συγκεντρωνόμαστε στο όνομα και στη ζωή του Ιησού Χριστού. Μετά από έντονη εξάσκηση θα αρχίσουμε να αισθανόμαστε το Χριστό όχι σαν άνθρωπο με μορφή πια, αλλά σαν ενέργεια, σα φως, σα συνειδητότητα, σα δόνηση, σαν το Λόγο. Στο τελικό στάδιο, θα χάσουμε την αίσθηση του εαυτού μας, την αίσθηση της ατομικό­τητας και της ξεχωριστότητας και θα υπάρχει μόνο η συνειδητό­τητα του Χριστού, θα έχουμε ενωθεί με το Χριστό". (Ρ. Νάτζεμυ, Οικουμενική Φιλοσοφία, Αθήνα 1991, σσ. 49-50). Επίσης στο βιβλίο του "Θαύματα αγάπης και γνώσης", Αθήνα 1988, σσ. 122-124, διακηρύττει ότι "δεν υπάρχει προσωπικός Θεός, αλλά μόνο απεριόριστη ή Παγκόσμια Συνειδητότητα που ονομάζεται και Λόγος».

[162] Βλ. Silva Jose - Stone Robert, Εσύ ο θεραπευτής, Αθήνα 1990, σ. 104.

[163] Για τη μέθοδο Silva Mind Control βλ. Ανάτυπο από το περ. "Avandage", τεύχ. Φεβρουαρίου 1994. Για το ίδιο θέμα πρβλ. α) Louise L. Hay, Πηγή δύναμης και σοφίας, μτφρ. Καλογήρου Α., Αθήνα 1994, σσ. 241 κ.ε. και β) Jose Silva and Philip Miele, Μέθοδος Silva για τον έλεγχο του νου. Το επαναστατικό πρόγραμμα που άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων σ’ όλο τον κόσμο, μτφρ. Καββαδία Τ., Μαρούσι 1988. Κριτική θεώρηση των τεχνικών αυ­τών βλ. Αλεβιζοπούλου Αντ., Αυτογνωσία, όπ.π., σσ. 65-88.

[164] Πρβλ. Schlink Μ. Basilea, Η Νέα Εποχή από Βιβλική άποψη, μτφρ. Φούσκα Κων., Θεσσαλονίκη 1989, σσ. 19-27.

[165] Δώριζα Δ., Νόμοι και λειτουργίες, εσωτερικός Χριστια­νισμός, Αθήνα 1985, σ. 4. Πρβλ. Κεφαλά Πέλ., Είμαστε αιχμάλω­τοι του Αιγόκερου, περ. "Εικόνες", 17 Μαΐου 1989, σσ. 62-68.

[166] Βλ. Dole Arthur Α.; And Others, The New Age Movement: Fad or Menace? in "Journal Announcement": RIEMAR 91. (Στην έρευνα αυτή και στα 340 ερωτήματα του Likert Scale δίδονται απαντήσεις από έφηβους τής Πενσυλβανίας των Η.Π.Α. Στο τελευταίο τμήμα της έρευνας γίνεται περιγραφή των πρακτικών τις οποίες χρησι­μοποιεί η "Νέα Εποχή", για να ελκύσει τα παιδιά και τους έφη­βους. Αναφέρονται τα προγράμματα της "Νέας Εποχής", ο συν­δυασμός του ανατολικού και δυτικού μυστικισμού, εμπειρίες από την ψυχοτεχνολογία και επισημαίνονται τα ευαίσθητα σημεία της εφηβικής ηλικίας, στα οποία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα η "Νέα Εποχή", όπως επιθυμία για αλλαγή, το κίνητρο του εύκολου κέρ­δους κ.λπ. Στο τέλος υπογραμμίζονται οι σπουδαιότερες μέθοδοι της "Νέας Εποχής", που είναι η πίεση, η πλύση εγκεφάλου, ο εξα­ναγκασμός κ.ά. Στη βιβλιογραφική έκθεση "The 'New Age': A Bibliographic Essay" του Chandler Daniel Ross, U.S.; Illinois 1992, γίνε­ται περιγραφή του κινήματος της "Νέας Εποχής" και της εξέλι­ξής της, και αναφέρονται μεθοδεύσεις και τρόποι με τους οποίους διοχετεύει τις αποκρυφιστικές θεωρίες η "Νέα Εποχή". Πρβλ. α) Ryder Daniel, Breaking the circle of satanic ritual abuse: recognizing and recovering from the hidden trauma, Minneapolis 1992, σσ. 38 κ.ε., και β) Melton J. G. And Moore R. L., The cult experience: Responding to the new religious pluralism, New York 1982.

[167] Βλ. Πλάνα Γ., Θεμελιώσεις του Εσωτερισμού, όπ.π., τόμ. 1, σσ. 107-109.

[168] Σκαλτσή Παν., Γνωστικισμός, όπ.π., σ. 38.

[169] Νικόδημου του Αγιορείτου, Περί των ειδών της μαγείας, Θεσσαλονίκη 1993², σ. 6.

[170] Το φαινόμενο της θρησκευτικής σύγχυσης χαρακτηρίζεται με τον όρο "συγκρητισμός". Γι' αυτό βλ. λ. "Συγκρητισμός", Θ.Η.Ε., τόμ. 11, σσ. 512-513 και Γιούλτση Β., Κοινωνιολογία της Θρησκείας, όπ.π., σσ. 121 κ.ε. και 178.

[171] Βλ. α) Πρωτοπαπά Νικ., Εκκλησία και μάγια, Αθήνα 1992², σσ. 30-40, β) περ. "Επίκαιρα", 6 Οκτωβρίου 1972, σ. 66, γ) εφημ. "Ακρόπολις", 27 Σεπτεμβρίου 1981 και δ) Νταγκουνάκη Β., Ο Εωσφόρος "ταξιδεύει" μέσω ...Internet, εφημ. "Απογευματινή της Κυριακής", 14 Δεκεμβρίου 1997, σσ. 74-75.

[172] Βλ. εφημ. "Απογευματινή", 12 Ιανουαρίου 1996.

[173] Πρβλ. Τρεμπέλα Παν., Ο πνευματισμός, όπ.π., σσ. 36 κ.ε.

[174] Είναι μία διαδεδομένη τεχνική του πνευματισμού. "Το παγκόσμιον τούτο ρεύμα είναι το όργανον όπερ χρησιμοποιεί το πνεύμα, είναι η αρχή άνευ της οποίας η ύλη θα ήτο εν διηνεκεί διαλύσει και δεν θα απέκτα ποτέ τας ιδιότητας, τας οποίας δίδει εις αυτήν η βαρύτης". (Τρεμπέλα Παν., Ο πνευματισμός, όπ.π., σ. 190).

[175] Πρβλ. Παπασταύρου Αρ., Επιστολαί προς ανώνυμον, Tueson, Arizona 1963.

[176] Ο Β. Τσινούκας το 1954 εξέδωσε το βιβλίο του "Ο Πνευ­ματισμός και αι Χριστιανικαί Εκκλησίαι". Σ' αυτό υποστηρίζει ότι "εις όλα τα θρησκευτικά δόγματα υπάρχει πυρήν αληθείας και ότι ταύτα μετεδόθησαν διά προφητών (Διαμέσων), αλλά η θεία αλήθεια εκαλύφθη με ανθρωπίνας επιννοήσεις, αναλόγως της πνευματικής αναπτύξεως εκάστου λαού". Αναφέρει ακόμη ότι "το δόγμα ως διεμορφώθη εν τη Εκκλησία είναι δημιούργημα καθαρώς Ελληνικόν, αλλά διά τούτο ξένον προς την αληθινήν διδασκαλίαν του Ευαγγελίου", (σσ. 15 και 17).

[177] Βλ. Τρεμπέλα Παν., Ο πνευματισμός, όπ.π., υποσημείωση στις σσ. 116-120.

[178] Βλ. Κουτρουμπέλη Ευαγ., όπ.π., σσ. 21 κ.ε.

[179] Πρβλ. Μπέιλη Αλ., Η επανεμφάνισις του Χριστού, Αθήνα 1996, σσ. 7-16.

[180] Πρβλ. Πιζάνη Γ., όπ.π., σσ. 54-59.

[181] Η Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Ελλάδος ανέκαθεν διακή­ρυττε ότι η Μασσωνία είναι θρησκεία και ότι έρχεται σε αντίθεση με τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. (Βλ. "Πρακτικά" Ι.Σ.Ι.Ε.Ε. 12ης Ιουλίου 1887, 19ης Ιουλίου 1893, 14ης Μαρτίου 1899, την Εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου με ημερομηνία 24 Ιουνίου1932, αρ. πρωτ. 30 και 1518/993, Πρακτικά της Ιεράς Συνόδου της 15ης Ιουνίου 1933, τη δήλωση της Ι.Σ.Ι.Ε.Ε. της 12ης Οκτωβρίου 1933, περ. "Ιερός Σύνδεσμος", 15-30 Δεκεμβρίου 1933, σσ. 178-184, το έγγραφο της Ι.Σ.Ι.Ε.Ε. με αρ. πρωτ. 587 της 4ης Φεβρουαρίου 1970 προς τις δικαστικές αρχές και την πρόσφατη διακήρυξη της Ι.Σ.Ι.Ε.Ε. της 4ης Οκτωβρίου 1996, περ. "Εκκλησία", αρ. φύλ. 15, 15 Οκτωβρίου 1996, σσ. 673-674.

[182] Τρεμπέλα Παν., Μασσωνισμός, όπ.π., σ. 158. Ο καθηγητής παρουσιάζει στο βιβλίο αυτό ενδελεχή ανάλυση του χαρακτήρα, των αρχών και της κοσμοθεωρίας του μασσωνισμού. Εξετάζει τις σχέσεις μασσωνισμού και χριστιανισμού και παραθέτει αποφά­σεις, γνωματεύσεις και γνωμοδοτήσεις της Εκκλησίας και της Πολιτείας που αφορούν τη μασσωνία στην Ελλάδα.

[183] Βλ. Θεοδωροπούλου Επ., Η Μασσωνία υπό το φως της α­ληθείας, Αθήναι·1973", σσ. 154-157. Ο συγγραφέας ερευνά το θέμα και αποδεικνύει το ασυμβίβαστο μεταξύ χριστιανισμού και μασσωνισμού, με βάση επίσημα και αυθεντικά μασσωνικά κείμενα. Βλ. και λ. "Τεκτονισμός", Θ.Η.Ε., τόμ. 11, σσ. 703-708.

[184] Περ. "Εκκλησία", αρ. φύλ. 15,15 Οκτωβρίου 1996, σ. 673.

[185] Βλ. Ψαρουδάκη Νικ., Μπροστά στο μεγάλο πόλεμο, Αθήνα 1990, σσ. 21-43 και εφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια", αρ. φύλ. 395,1 Μαρτίου 1995, σ. 1.

[186] Για τη σχέση της Μασσωνίας με τον αποκρυφισμό πρβλ. Λαμπροπούλου Β., Οι απόκρυφες επιστήμες της Μασωνίας. Μυ­στικισμός, ερμητισμός, αλχημεία, το μυστικό Gral, Αθήνα 1983.

[187] Βλ. σχόλιο στο περ. "Εκκλησία" με τίτλο "Ο κατ' εξοχήν φρουρός και φύλαξ της αποστολοπαραδότου πίστεως", αρ. φύλ. 15,15 Οκτωβρίου 1996, σσ. 709-710. Σύμφωνα με το σχόλιο, κατά τον χαιρετισμό του ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολομαίος προς τους εκπροσώπους των Lions (Λάιονς), οι οποίοι τον επισκέ­φθηκαν στο Φανάρι την 15η Σεπτεμβρίου 1996, διαφοροποιείται από τις ψευδώνυμες και συγκρητιστικές αντιλήψεις των διαφόρων παραθρησκευτικών οργανώσεων, όταν αυτές υποβιβάζουν το θεανδρικό πρόσωπο του Χριστού και δεν τον ομολογούν "μόνον Άγιον, μόνον Κύριον, μόνον Θεόν και Σωτήρα του κόσμου, μόνον Καθηγητήν και Διδάσκαλον της υγιούς θεογνωσίας".

[188] Πρβλ. Οικονομίδου Δ., Όνομα και ονοματοθεσία εις τας δοξασίας και συνήθειας του ελληνικού λαού, Λαογραφία, τόμ. Κ', Αθήναι 1962, σσ. 446-542.

[189] Βλ. λ. "Σατανοκρατία", Θ.Η.Ε., τόμ. 10, σσ. 1193-1202 και εφημ. "Απογευματινή", 12 Ιανουαρίου 1996, σ. 18.

[190] Απόψεις και προβλέψεις αστρολόγων φιλοξενούνται από όλες σχεδόν τις καθημερινές εφημερίδες και τα περιοδικά. Ενδει­κτικά βλ. εφημ. "Ελεύθερος Τύπος", ένθετο περ. "Astra", τεύχ. 4, Ιούλιος 1995, εφημ. «Απογευματινή της Κυριακής», 17 Νοεμ­βρίου 1996 και 8 Δεκεμβρίου 1996, ένθετο περ. «TV», σ. 40.

[191] Βλ. εφημ. "Ελεύθερος Τύπος", 3 Ιουνίου 1995, σ. 42.

[192] Η οικολογία είναι μία συνηθισμένη απασχόληση και πρό­σφορος τρόπος της "Νέας Εποχής", για να περνά σε ευρύτερα στρώμματα τα μηνύματά της, διότι εκμεταλλεύεται την οικολογική ευαισθησία των ανθρώπων. Για τη σχέση της οικολογίας και των οικολογικών "θρησκευτικών" κινημάτων η βιβλιογραφία είναι ελάχιστη. Μπορούμε όμως με βεβαιότητα να επισημάνουμε ότι σήμερα πολλές θρησκευτικές και παραθρησκευτικές ομάδες χρη­σιμοποιούν το χώρο της οικολογίας, (αρμονία των φυσικών σχέσε­ων), ως αντιπαράθεση της ανθρώπινης κοινωνίας, όπου επικρατεί η πλήρης αταξία και ανασφάλεια. Για περισσότερα βλ. α) Salomon P., Les nouveaux aventuners de l’ Esprit, Paris 1978, β) Φαράντου Μ., Ιδεολογικά ρεύματα και οικολογική κρίσις, περ. "Θεολογία", ΞΒ' (1991), σσ. 213-343, γ) Αγουρίδη Σ., Θρησκευτικές δοξασίες και φυσικό περιβάλλον. Οράματα και πράγματα, Αθήνα 1991, σσ. 354-357. Επιστημονική μελέτη στο συγκεκριμένο θέμα ο αναγνώ­στης μπορεί να βρει σε διάφορα άρθρα και ομιλίες του Κων. Ζορμπά, ο οποίος μελέτησε τη σχέση της οικολογίας με τα οικολο­γικά κινήματα, τα οποία ορίζει ως νεο-μοναστηριακά και νεο-αγροτικά κινήματα, στη διδακτορική του διατριβή με θέμα: "Η ανθρώπινη άξια στις κοινωνικές ουτοπίες", Κατερίνη 1997. Ακόμη του Ιδίου, Οικολογική τρομοκρατία και ο ορθόδοξος λόγος, περ. "Μαρτυρία", Σεπτέμβριος 1996, σσ. 11-14, Μοναχι­σμός, ουτοπία και θρησκευτικά κινήματα, περ. "Σύναξη", τεύχ. 60, (1996), σσ. 95-104. Θεολογική προσέγγιση διαφόρων οικολογικών περιοδικών (Οικο-Πληροφόρηση, Νέα Οικολογία, Υγεία-Οικολογία, Οικοτοπία κ.λπ) έκανε ο Κων. Ζορμπάς σε πρόσφατη ομι­λία του στο Παγκρήτιο Θεολογικό Συνέδριο του Συνδέσμου Κρητών Θεολόγων, το οποίο πραγματοποιήθηκε στα Χανιά από 31 Οκτωβρίου μέχρι 2 Νοεμβρίου 1996, με θέμα: "Σύγχρονες οικολογι­κές Ομάδες. Προσπάθεια καταλλαγής με τη δημιουργία;". (Τα Πρακτικά του Συνδέσμου υπό έκδοση από τις εκδόσεις "Τέρτιος").

[193] Βλ. έφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια", 1-16 Μαΐου 1995, σ. 3. (Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι βουδιστές δημιούργησαν κέντρο στη Χαλκιδική με το πρόσχημα της ίδρυσης παραθερι­στικών κατοικιών. Στη Γελλήνη Κορινθίας αγόρασαν δασική έκταση 22 στρεμμάτων, με σκοπό να ιδρύσουν βουδιστική μονή -ναό-κέντρο, ενώ εμφανίσθηκαν στην πολεοδομική υπηρεσία Ξυ­λοκάστρου σαν σύλλογος προστασίας του περιβάλλοντος. Παρό­μοια περιστατικά αναφέρονται και σε άλλες Βαλκανικές χώρες). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί και η λειτουργία του αυτο­αποκαλούμενου "Παγκοσμίου Πνευματικού Πανεπιστημίου Brahma Kumaris". (Επ' αυτού βλ. "Ντοκουμέντα για τις αιρέσεις και την παραθρησκεία", αρ. 1, όπ. π., σσ. 52-54 και 56-58).

[194] Μαξίμου, Μητροπ. Σερρών και Νιγρίτης, Ο σατανισμός και η μαύρη μαγεία, εφημ. "Εκκλησιαστική Αλήθεια"", αρ. φύλ. 375,1 Φεβρουαρίου 1995, σ. 3.

[195] Βλ. εφημ. "Ορθόδοξος Τύπος", 25 Φεβρουαρίου 1994, σ. 4. Πρβλ. Γερμανού, Μητροπ. Ηλείας, στο "Χριστιανισμός και Μα­γεία", όπ.π., σσ. 11 κ.ε.

[196] Βλ. περ. "Είναι", 18 Ιανουαρίου 1994.