Βογόμιλοι - Εισαγωγή


ΓΝΩΣΤΙΚΙΣΜΟΣ ΜΕΡΟΣ Ε'

ΟΙ ΒΟΓΟΜΙΛΟΙ

5.3α Εισαγωγή – Ερμηνευτικές τάσεις

Ο Έλληνας ιστορικός, που θα επιχειρήσει να διαπραγματευθεί την ιστορία του Βογομιλισμού, θα βρεθεί αναγκαστικά αντιμέτωπος με τις επικρατούσες, εδώ και δεκαετίες, σχολές σκέψης, οι οποίες ερμήνευσαν το φαινόμενο, χρησιμοποιώντας έντονα ιδεολογικά κριτήρια. Ο Βογομιλισμός έχει το εξής ιδιάζων χαρακτηριστικό. Ων υπό ανάπτυξη τον Μεσαίωνα, συνδέθηκε με την ιστορία του Βουλγαρικού έθνους, σε μια ευαίσθητη καμπή της. Ταυτόχρονα, συνδέθηκε με την διάδοση των δυαρχικών κακοδοξιών στην Δύση και την εμφάνιση των Καθαρών.

Το πρώτο θέμα ήταν του άμεσου ενδιαφέροντος των σλαβόφωνων ιστορικών, οι οποίοι ακολούθησαν δύο τάσεις. Κατά την πρώτη τάση, με βάση τα κριτήρια της μαρξιστικής θεώρησης της ιστορίας (ιστορικός υλισμός), είδαν τον Βογομιλισμό ως κοινωνικό κίνημα και το ενέταξαν στην θεωρία τους περί πάλης των τάξεων[i]. Κατά την δεύτερη τάση, ο Βογομιλισμός εξακολουθεί να είναι ένα κοινωνικό κίνημα, το οποίο συσπείρωσε τις πλατιές μάζες ενάντια στην εισαγόμενη «φεουδαρχία», όπως αυτή εκπροσωπούνταν, κατά την άποψή τους, από τους Βυζαντινούς γαιοκτήμονες και την Εκκλησία. Ως αποτέλεσμα αυτής της αντίθεσης προέκυψε η Βουλγαρική εθνική συνείδηση[ii].

Αυτές οι δύο ερμηνείες, παρουσιάζουν μια βουλγαροκεντική θεώρηση, με τις εξής ασυνέπειες

- ο Βογομιλισμός μελετάται ως κοινωνικό φαινόμενο, ενώ στην πραγματικότητα είναι θεολογικό-εκκλησιαστικό

- χρησιμοποιούνται αναχρονιστικοί όροι (όπως πάλη των τάξεων, ταξική συνείδηση, εθνική αυτοσυνειδησία) για να περιγράψουν διαφορετικά γεγονότα, προσδίδοντας σε αυτά έτοιμο ιδεολογικό επίχρισμα

- μεταφέρονται κοινωνικο-πολιτικές δομές (φεουδαρχία) ξένες προς τον βαλκανικό χώρο, για τους γνωστούς λόγους

- αναπαράγεται η εθνικιστική ιδεοληψία για την ατέρμονη διαμάχη μεταξύ Βουλγάρων-Σλάβων και Βυζαντινών, η οποία εξυπηρέτησε πολιτικές σκοπιμότητες στο παρελθόν, αλλά πλέον δεν έχει λόγο να συνεχίζεται.

Το δεύτερο θέμα, σχετίζεται άμεσα με τα συμφέροντα χριστιανικών ομολογιών (Προτεσταντισμός)[iii]. Σε αυτές ο Βογομιλισμός, ως άμεσα (sic) συνδεδεμένος με το κίνημα των Καθαρών, αποτελεί αντίδραση στην κατ’ αυτούς απομάκρυνση της Εκκλησίας από τα αποστολικά πρότυπα, αντίδραση την οποία αργότερα εξέφρασε η Μεταρρύθμιση. Με αυτόν τον τρόπο, προσπαθούν οι ομολογίες αυτές ν’ αποκτήσουν βάθος χρόνου, οικειοποιούμενες αλλότρια κληρονομιά. Κύρια τακτική των ιστορικών αυτής της κατηγορίας είναι η άρνηση της αντικειμενικότητας των πηγών, επειδή αυτές θεωρούνται προκατειλημμένες, ως εκφράσεις της κυρίαρχης εκκλησιαστικής πολεμικής και της παπικής προπαγάνδας με σκοπό την πρόκληση σταυροφοριών επί χριστιανικού εδάφους.

Έτσι, όμως, οι Προτεστάντες αποκτούν μυωπική οπτική, διότι επικεντρώνουν μόνο στην περίπτωση των Καθαρών και των Βάλδιων και περιορίζουν το φαινόμενο τοπικά και χρονικά. Η άρνηση των πηγών με υπερβολικές αναλύσεις στερεί την πρώτη ύλη από την έρευνα και απάδει της επιστημονικής δεοντολογίας και μεθοδολογίας. Ας ληφθεί υπόψη ότι για την μελέτη των αιρέσεων δεν υπάρχουν μόνο δυτικές πηγές, ούτε έχουν όλοι οι ιστορικοί την διάθεση να συνταχθούν με κάποια από τις δύο πλευρές στην διαμάχη Παπικών-Προτεσταντών. Αν πάλι οι Προτεστάντες επιζητούν ν’  αποδείξουν ότι η Μεταρρύθμιση έχει τις ρίζες της στα αιρετικά κινήματα του Μεσαίωνα και η προσέγγιση της αποστολικής ζωής των πρώτων χρόνων της Εκκλησίας, γίνεται από αυτούς μέσα από την προοπτική των καταδικασμένων από την ίδια Εκκλησία και τους ίδιους τους Αποστόλους αιρετικών, θα μας βρουν βοηθούς.

 


[i] Αυτής τις κατηγορίας εργασίες είναι οι εξής

- Topentcharov V., Les Bou-l-gres et Cathares, Paris 1971, κδ. Seghers
- Anguelov D., Le Bogomilisme en Bulgarie, Toulouse 1972,  κδ. Privat.
- Loos M., Dualist Heresy in the Middle Ages, Prague, 1974
- και η πολύ γνωστή Obolensky D., The Bogomils, A study in balkan Neo-manicheism, Cambridge, 1948, κδ. Cambridge University Press. Οι δύο τελευταίες εργασίες περιέχουν και στοιχεία της επόμενης κατηγορίας.

[ii] Σ’αυτή την κατεύθυνση κινούνται οι εξής εργασίες

- Georghief. S, Les Bogomiles et le presbytère Cosmas, Fribourg 1920
- Sharenkoff V. N. A study of Manichaeism in Bulgaria, New York 1927
- Ivanov.J., Livres et légendes bogomiles (Aux sources du Catharisme), Paris 1976
- Topentcharov V., Les Bou-l-gres et Cathares, Paris 1971, κδ. Seghers
- Anguelov D., Le Bogomilisme en Bulgarie, Toulouse 1972,  κδ. Privat

[iii] Εργασίες αυτής της τάσεις είναι οι εξής

- Morgen R., Medioevo christiano, Bari, κδ. Laterza, 1951, του ιδίου, «Problèmes sur l'origine de l'hérésie au moyen âge», Revue historique 236, (1966), p. 1-16
- Moore R. I., The Birth of Popular Heresy, London1975, κδ. Arnold, του ιδίου, The Origins of European Dissent, Oxford, 1985, éd. Blackwell, του ιδίου, «Nicétas, émissaire de Dragovitch, a-t-il traversé les Alpes ? », Annales du Midi (1973), p. 85-90. Την προσπάθεια των Προτεσταντών να συνδέσουν την Μεταρρύθμιση με τα μεσαιωνικά αιρετικά κινήματα στα
- Guy BEDOUELLE, «Les Albigeois, témoins du véritable Évangile: l'historiographie protestante du XVIe et du début du XVIIe siècle», Cahiers de Fanjeaux, n°14, Toulouse, κδ. Privat, 1979
- Roland Poupin, «Points de repère d'une histoire des origines du basculement dualiste en Occident médiéval»
- Michel Jas, Incertitudes, Les Cathares à Montpellier, κδ. Beziers: Institut d'études Occitanes, 2007
- Roquebert Μ.,   «Le déconstructionnisme et les études cathares», dans Les cathares dans l'histoireκδ. Cahors, 2005,






Ιερά Μονή Παντοκράτορος Μελισσοχωρίου
Powered by active³ CMS - 28/3/2024 11:41:02 πμ