Νίκολα Τέσλα. Ο επιστήμονας μπροστά στην υπαρξιακή αναζήτηση, μέρος Β'

ΝΙΚΟΛΑ ΤΕΣΛΑ. Ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ
ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΤΗΝ ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ¹

τοῦ κ. Ἰωάννου Μηλιώνη.
μέλους τῆς Π.Ε.Γ.

(β' μέρος).

Ὁ Τέσλα πρωτοσυνάντησε τόν Βιβεκανάντα σέ μιά δεξίωση τῆς ἠθοποιοῦ Σάρας Μπερνάρντ (Sarah Bernhardt), ἡ ὁποία ἐκείνη τήν περίοδο (1893-1896) πρωταγωνιστοῦσε στήν «Ἴζιελ» (Iziel), θεατρικό ἔργο μέ θέμα τή ζωή τοῦ Βούδα. Ὅταν ἡ Μπερνάρντ ἐντόπισε τόν Βιβεκανάντα μεταξύ τοῦ κοινοῦ τῆς παράστασης, ὀργάνωσε μιά συνάντηση μαζί του, στήν ὁποία παρευρέθηκε καί ὁ Τέσλα².

Εἶναι χαρακτηριστική ἡ περιγραφή τοῦ Σουάμι Νικχιλανάντα, (Swami Nikhilananda) ἱδρυτῆ τοῦ «Κέντρου Ραμακρίσνα», στή Νέα Ὑόρκη καί στενοῦ συνεργάτη τοῦ Βιβεκανάντα, πού ἀ­να­φέ­ρει γιά τόν Τέσλα καί τίς συναντήσεις του μέ τόν Σουάμι Βιβεκανάντα³:

«Ὁ Νίκολα Τέσλα, ὁ μεγάλος ἐπιστήμονας πού εἰδικεύεται στόν τομέα τοῦ ἠλεκτρισμοῦ, εἶχε ἐντυπωσιαστεῖ ἀπό τίς ἑρμηνεῖες τοῦ Σουάμι σχετικά μέ τήν κοσμογονία Σάμκγια (Samkhya)⁴ καθώς καί μέ τή θεωρία τῶν κοσμικῶν κύκλων ὅπως αὐτά γίνεται ἀντιληπτά ἀπό τούς Ἰνδουιστές.

Ἐντυπωσιάστηκε ἰδιαίτερα ἀπό τήν ὁμοιότητα μεταξύ τῆς θεωρίας τῆς ὕλης καί τῆς ἐνέργειας στήν Σαμκγίας καί στήν σύγχρονη φυσική. Ὁ Σουάμι συναντήθηκε ἐπίσης στή Νέα Ὑόρκη μέ τόν σέρ Γουίλιαμ Τόμπσον, τόν Λόρδο Κέλβιν καί τόν καθηγητή Χέλμολτζ, κορυφαίους ἐκπροσώπους τοῦ ἐπιστημονικοῦ κόσμου τῆς Δύσης. Ἀκόμη, ἡ διάσημη γαλλίδα ἠθοποιός Σάρα Μπερνάρντ εἶχε μία συνέντευξη μέ τόν Σουάμι καί ἐντυπωσιάστηκε ἀπό τίς διδασκαλίες του⁵».

Ὁ ἴδιος ὁ Βιβεκανάντα σέ ἐπιστολή του πρός φιλικό πρόσωπο, -μέ ἡμερομηνία 13 Φεβρουαρίου τοῦ 1896-, ἀναφέρει γιά τόν Τέσλα: «…ὁ κ. Τέσλα εἶναι γοητευμένος μέ τίς Βεδικές⁶ ἰδέες περί Πράνα⁷, Ἀκάσα⁸ καί Κάλπας⁹, πού σύμφωνα μέ τίς δικές του ἐκτιμήσεις εἶναι οἱ μόνες ἑρμηνεῖες, πού μποροῦν νά ταυτιστοῦν μέ τίς ἐπιστημονικές… Ὁ κ. Τέσλα πιστεύει ὅτι μπορεῖ νά τά ἀπεικονίσει αὐτά μέ τά μαθηματικά, τό ὅτι ἡ ἰσχύς καί ἡ ὕλη μποροῦν νά ἀναχθοῦν ἐνδεχομένως σέ ἐνέργεια. Πρόκειται νά τόν συναντήσω τήν ἑπόμενη ἑβδομάδα γιά νά παρακολουθήσω αὐτή τή μαθηματική δυνατότητα ἐφαρμογῆς»¹⁰.

Γιά τόν Σουάμι Βιβεκανάντα ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ὅτι αὐτός προσωπικά καί ἡ Θεοσοφική Ἐταιρία τῆς Ἑ. Π. Μπλαβάτσκυ εἶναι οἱ κατ' ἐξοχήν ὑπεύθυνοι γιά τήν διείσδυση τοῦ ἰνδου­ισμοῦ στή Δύση καί γενικά τήν θεμελίωση αὐτοῦ, πού σήμερα μᾶς εἶναι γνωστό, ὡς ἡ «Νέα Ἐποχή» (New Age), ἤδη ἀπό τόν 19ο αἰώνα.

Ὁ Βιβεκανάντα ὑπῆρξε μαθητής τοῦ Ραμακρίσνα καί εἶναι ἐκεῖνος πού ἀνέδειξε τόν ἰνδουισμό καί τόν βουδισμό σέ παγκό­σμιες θρησκεῖες, πού ὑποστήριξε τά ἐθνικιστικά κινήματα στήν Ἰνδία στήν περίοδο τῆς Βρετανικῆς ἀποικιοκρατίας, πού ἵδρυσε τίς θρησκευτικές ὀργανώσεις «Ραμακρίσνα Μάθ» (Rama­krishna Math) καί «Ἀποστολή Ραμακρίσνα» (Ramakrishna Mis­sion).

Ὁ Βιβεκανάντα διοργάνωσε ἑκατοντάδες δημόσιες καί ἰδιω­τικές διαλέξεις καί σεμινάρια σέ Η.Π.Α. καί Εὐρώπη, διαδίδοντας τόν ἰνδουισμό. Στή Ἰνδία θεωρεῖται ἱερό πρόσωπο καί ἡ ἡμέρα τῶν γενεθλίων του ἑορτάζεται ὡς ἡ «Ἐθνική Ἡμέρα Νεότητας».

9. Προσηλυτισμός τῆς Δύσης

Εἶναι χαρακτηριστικός ὁ τρόπος προσηλυτισμοῦ τῆς Δύσης, ἀπό τόν Βιβεκανάντα, πού ὑπῆρξε ἀντιπρόσωπος τῆς Ἰνδίας στό «Κοινοβούλιο τῶν Θρησκειῶν τοῦ Κόσμου», τό 1893 στό Σικάγο κι ὅπου μίλησε γιά τήν «ἑνότητα τῶν θρησκειῶν» καί προσφώνησε τούς συνέδρους ὡς ἑξῆς:

«ἄν κάποιος ἀπό αὐτό τό ἀκροατήριο ἐλπίζει ὅτι αὐτή ἡ ἑνότητα θά ἔρθει μέ τό θρίαμβο μιᾶς ὁποιασδήποτε θρησκείας καί τόν ἀφανισμό τῶν ἄλλων, σ' αὐτόν δέν ἔχω παρά νά πῶ: Ἀδερφέ μου οἱ ἐλπίδες σου θά διαψευσθοῦν. Μήπως ἐπιθυμῶ οἱ Χριστιανοί νά γίνουν Ἰνδουιστές; Πρός Θεοῦ! Μήπως ἐπιθυμῶ οἱ Ἰνδουιστές ἤ οἱ Βουδιστές νά γίνουν Χριστιανοί; Πρός Θεοῦ!... Οἱ Χριστιανοί δέν πρέπει νά γίνουν Ἰνδουιστές, οὔτε Βουδιστές οὔτε καί αὐτοί νά γίνουν Χριστιανοί. Ἀλλά κάθε θρησκεία θά πρέπει νά ἀφο­μοι­ώσει τό πνεῦμα τῶν ἄλλων θρησκειῶν¹¹, διατηρώντας ὡστόσο τίς ἰδιαιτερότητές της, προκειμένου νά ἀναπτυχθεῖ σύμφωνα μέ τούς δικούς της νόμους».

Ἡ ὑποδοχή πού ἐπιφύλαξαν οἱ Δυτικοί στό Βιβεκανάντα ὑπῆρ­ξε ἰδιαίτερα θερμή.

Ἄν κι ὁ λόγος τοῦ Βιβεκανάντα, ὅπως καί πολλῶν ἄλλων συγχρόνων «δασκάλων» τῶν ἀνατολικῶν θρησκειῶν καί τοῦ ἀποκρυφισμοῦ, ἀκούγεται λογικός καί πανανθρώπινος στόν ἀνυποψίαστο ἀκροατή, ἡ συνέχεια ἀποδεικνύει ὅτι ὁ Ἰνδός Γκουρού δέν ὑπῆρξε καί τόσο εἰλικρινής. Χαρακτηριστικό, ἀλλά καί ἀποκαλυπτικό εἶναι τό ἀκόλουθο ἀπόσπασμα ἀπό τόν πύρινο λόγο του σέ φοιτητές στό Μαντρᾶς (Madras) κατά τή ἐπι­στροφή του στήν Ἰνδία, ὅπου του ἔγινε ἀποθεωτική ὑποδοχή:

«... αὐτό εἶναι τό μεγάλο ἰδανικό πού βρίσκεται μπροστά μας, καί ὁ καθένας πρέπει γι' αὐτό νά ὁπλιστεῖ -ἡ ἅλωση τοῦ κόσμου ἀπό τήν Ἰνδία- τίποτε τό λιγότερο ἀπό αὐτό, καί ὅλοι ἐμεῖς πρέπει νά ὁπλιστοῦμε καί νά τεντώσουμε γι' αὐτό τό σκοπό κάθε νεῦρο... σήκω, Ἰνδία, καί κυρίευσε τόν κόσμο μέ τήν πνευματικότητά σου... Αὐτό πού πρέπει νά κυριεύσει τή Δύση εἶναι ἡ πνευματικότητα...».

10. Τέσλα καί Βιβεκανάντα

Ὁ Βιβεκανάντα ἤλπιζε ὅτι ὁ Τέσλα μποροῦσε νά ἀποδείξει ἐπιστημονικά ὅτι αὐτό πού ὀνομάζεται ὕλη εἶναι ἁπλά μιά μορφή ἐνέργειας, συνδυάζοντας ἔτσι τίς διδασκαλίες στίς Βέδες μέ τήν τότε σύγχρονη ἐπιστήμη. Κατά τήν διατύπωση τοῦ Σουάμι: «στήν περίπτωση αὐτή, ἡ Βεδική κοσμολογία θά μποροῦσε νά τοποθετηθεῖ στά πιό ἀσφαλῆ θεμέλιά της»¹².

Ἤδη ἀπό τό 1891 ὁ Τέσλα θεωροῦσε τό σύμπαν ὡς ἕνα δυναμικό σύστημα γεμάτο «ἐνέργεια», ἡ ὁποία μπορεῖ νά χρησι­μοποιηθεῖ ἀνά πάσα στιγμή καί ἀπό κάθε σημεῖο του.

Κατά τά φαινόμενα, ἀφότου ὁ Τέσλα συνάντησε τόν Βιβεκανάντα κι ἄρχισε νά μελετᾶ τό τί οἱ ἀνατολικές θρησκεῖες πιστεύουν γιά τή διαμόρφωση καί τή δομή τοῦ ὑλικοῦ κόσμου, ἄρχισε νά χρησιμοποιεῖ ὅρους σανσκριτικούς γιά νά ἐκφράζει τίς ἰδέες του. Ἔτσι, μεταξύ ἄλλων, ἀρχίζει νά χρησιμοποιεῖ τίς λέξεις «Ἀκάσα», «Πράνα», ἀλλά καί τήν ἰδέα τοῦ «φωτοβόλου αἰθέρα»¹³ (luminiferous aether)¹⁴ γιά νά περιγράψει τήν ὕπαρξη, τήν προέλευση, ἀλλά καί τή δομή τῆς ὕλης.

Κάποιες βασικές ἀντιστοιχίες τῆς κοσμοθεωρίας τοῦ ἰνδου­ισμοῦ καί ὁρισμένων βασικῶν ἰδεῶν τῆς φυσικῆς, ἔτσι ὅπως ὁ Τέσλα τουλάχιστον τίς ἀντιλαμβανόταν, εἶναι οἱ παρακάτω:

Ὡς «Μπράχμαν» (Brahman)¹⁵ θεωροῦσε «τό ἀπόλυτο», ὡς «Μαχάτ» ἤ «Ἰσβάρα» θεωροῦσε τήν «πρωταρχική δημιουργική ἐνέργεια», ἐνῶ ὡς «Πράνα» καί «Ἀκάσα» θεωροῦσε τήν «ἐνέργεια» καί τήν «ὕλη» ἀντίστοιχα.

11. Ὁρολογία, ἐπιγραμματικά

Μπράχμαν, στήν ἰνδική κοσμολογία καί θεολογία, ὁρίζεται ὡς τό ἕνα αὐθύπαρκτο καί ἀπρόσωπο πνεῦμα, ὡς ἡ «Θεϊκή Οὐσία» ἀπό τήν ὁποία ὅλα τα πράγματα προέρχονται, ἀπό τήν ὁποία συντηροῦνται καί στήν ὁποία ἐπιστρέφουν κατά τήν Πραλάγια, τήν «μεγάλη κοσμική νύχτα», τήν «Νύχτα τοῦ Μπράχμαν».

Μαχάτ (Mahat) νοεῖται τό «Μεγάλο Ἕνα» καί ἑρμηνεύεται ἐπίσης ὡς «κοσμική νοημοσύνη» ἤ «κοσμικός νοῦς».

Ἰσβάρα (Ishvara) ὁρίζεται ὡς ὁ «Ὑπέρτατος Κυβερνήτης», ἡ ὕψιστη δυνατή ἀντίληψη τοῦ Ἀπόλυτου, πέρα ἀπό κάθε λογική σύλληψη.

Πράνα (Prana) λογίζεται ἡ «ἐνέργεια», ἡ «ζωτική δύναμη» ἤ ἡ «ζωτική ἀρχή», πού διαπερνᾶ τό Σύμπαν σέ ὅλα τά ἐπίπεδα.

Ἀκάσα (Akasha) ἑρμηνεύεται ὡς ὕλη (λεπτοφυής ὕλη), πού συνήθως μεταφράζεται καί ὡς αἰθέρας.

Ἀξίζει νά ἀναφερθεῖ ἐδῶ ὅτι ἡ «ζωτική δύναμη», Πράνα, ἀναφέρεται, ἀπό ποικίλους χώρους μέ διάφορα ὀνόματα μπερδεύοντας καί παραπλανώντας τό ἀνυποψίαστο κοινό.

Ὅπως ἀναφέρει γνωστός Ὁμοιοπαθητικός, «... Αὐτό τό εἶδος ἐνέργειας ἔχει δεχθεῖ διάφορες ὀνομασίες ἀπό διαφορετικούς ἀνθρώπους σέ διαφορετικές ἐποχές τῆς ἱστορίας. Ἔχει ἀποκληθεῖ: Πράνα, ἀπό τούς Ἰνδουιστές... Ἀστρικό φῶς ἀπό τούς Καβαλιστές. Ἀζώθ, ἀπό τούς Ἀλχημιστές... Ζωικός μαγνητισμός, ἀπό τόν Μέσμερ... Ζωτική ἐνέργεια ἤ ζωτική δύναμη ἤ ζωτικό σῶμα, ἀπό τή βιταλιστική σχολή... Βιοπλάσμα, ἀπό Σοβιετικούς ἐπιστήμονες... "Συμπαντική ἐνέργεια", αὐτός ὁ ὅρος προσδιορίζει καλύτερα μιά ἀπό τίς βασικές ἰδιότητές της: τή συμπαντικότητα...»¹⁶.

Στά παραπάνω, ἀξίζει νά προσθέσουμε -σχετικά μέ τόν «αἰθέ­ρα»- καί τούς ὅρους: Τσί (chi), πού χρησιμοποιεῖται στήν Κίνα, Κι (ki), στήν Ἰαπωνία, «Μάνα» (Mana), στούς πολιτισμούς τῆς Ὠκεανίας (Oceania), «Ὀντική Δύναμη» (Odic force), ἀπό τόν Κάρλ Φόν Ράιχενμπαχ (Carl von Reichenbach), «Σπίριτους» (Spi­ri­tus), ἀπό τόν Ρόμπερτ Φλάντ (Robert Fludd), «Ψυχοτρονική Ἐνέργεια (psychotronics), ἀπό Τσεχοσλοβάκους «ἐπιστήμονες» καί «Ὀργόνη»¹⁷, ἀπό τόν Βίλχελμ Ράϊχ (Wilhelm Reich)¹⁸. Τέλος, ὡς «Ζωτική Ἐνέργεια» ἀναφέρεται ἀπό τόν Σάμουελ Χάνεμαν (Christian Friedrich Samuel Hahnemann), τόν πατέρα τῆς Ὁμοιο­παθητικῆς.

12. Ἀνυπόστατη ἡ ὕπαρξη τοῦ αἰθέρα

Ἡ θεωρία γύρω ἀπό τήν ὕπαρξη ἤ μή τοῦ αἰθέρα ὑπῆρξε θέμα σημαντικοῦ προβληματισμοῦ καθ' ὅλη τήν διάρκεια τῆς ἱστορία του, καθώς ἀπαιτοῦσε τήν ὕπαρξη μιᾶς ἀόρατης καί ἄπειρης ὕλης -ἔστω λεπτοφυοῦς-, πού δέν θά ἀλληλεπιδροῦσε μέ τά ἀντικείμενα τοῦ φυσικοῦ κόσμου. Καθώς ἡ φύση τοῦ φωτός διερευνήθηκε, ἰδιαίτερα τόν 19ο αἰώνα, οἱ θέσεις γιά τίς φυσικές ἰδιότητες, πού ἀπαιτοῦνταν γιά νά γίνει ἀποδεκτή ἡ ὕπαρξη τοῦ αἰθέρα, γίνονταν ὅλο καί πιό ἀντιφατικές. Στά τέλη τοῦ 1800, ἀμφισβητήθηκε ἡ ὕπαρξή του ὁλοκληρωτικά, ἄν καί δέν ὑπῆρχε ἀκόμη ἄλλη φυσική θεωρία γιά τήν ἀντικατάστασή του.

Ἡ ἀρνητική ἔκβαση τοῦ πειράματος Μάϊκελσον-Μόρλεϋ (Mi­chelson-Morley)¹⁹, ἔδειξε ὅτι ὁ αἰθέρας ἦταν ἀνύπαρκτος, κάτι πού ἐπιβεβαιώθηκε μέ πειράματα, πού ἀκολούθησαν μέχρι καί τό 1920. Αὐτό ὁδήγησε σέ σημαντική θεωρητική ἐργασία γιά νά ἐξηγηθεῖ ἡ διάδοση τοῦ φωτός, χωρίς κάποιο μέσον σάν τόν αἰθέρα. Ἡ κατάρριψη τῆς θεωρίας περί αἰθέρα ὑπῆρξε ἡ εὐκαιρία, πού ὁδήγησε τόν Ἄλμπερτ Ἀϊνστάϊν (Albert Einstein) στή ἀνάπτυξη τῆς Θεωρία τῆς Σχετικότητας, ἡ ὁποία μποροῦσε νά ἐξηγήσει γιατί τό πείραμα Μάϊκελσον-Μόρλεϋ ἀπέτυχε καί ἑρμήνευε τό γιατί ἕνα τέτοιο μέσον -σάν τόν αἰθέρα- δέν ἦταν ἀπαραίτητο στήν κατανόηση τῆς δομῆς τοῦ σύμπαντος. Τό πείραμα Μάϊκελσον-Μόρλεϋ (Michelson-Morley), μαζί μέ τήν ἀκτι­νοβολία τοῦ «μέλανος σώματος» (σκοτεινή ἀκτινοβολία)²⁰ καί τό «φωτοηλεκτρικό φαινόμενο»²¹, ἦταν ἕνα βασικό πείραμα στήν ἀνάπτυξη τῆς σύγχρονης φυσικῆς, πού περιλαμβάνει τόσο τή σχετικότητα ὅσο καί τήν κβαντική θεωρία καί ἐξηγεῖ -ἡ δεύτερη- τήν κυματόμορφη (wave-like)²² φύση τοῦ φωτός.

Ἀλλά, ἄς ἐπιστρέψουμε στόν Νίκολα Τέσλα καί πάλι.

13. Πλάνη, ἡ ἐπιστημονική θεμελίωση τοῦ ἀποκρυφισμοῦ

Ὁ Τέσλα ἀνατράφηκε ὡς Ὀρθόδοξος Χριστιανός, ὅμως ἀργό­τερα ἀπομακρύνθηκε, μέ ἀποτέλεσμα νά μή θεωρεῖ τόν ἑαυτό του -ὅπως ἰσχυριζόταν- ὡς «πιστό μέ τήν ὀρθόδοξη ἔννοια». Δήλωνε ὅτι «ἀντιτασσόταν στόν θρησκευτικό φανατισμό», ἀλ­λά καί ὅτι «ὁ Βουδισμός καί ὁ Χριστιανισμός εἶναι οἱ μεγαλύτερες θρησκεῖες, τόσο σέ ἀριθμό ὀπαδῶν ὅσο κι ἀπό πλευρᾶς σημασία»²³. Ἔλεγε ἀκόμη ὅτι: «Γιά μένα, τό σύμπαν εἶναι ἁπλῶς μιά μεγάλη μηχανή, αὐθύπαρκτη, πού ποτέ δέν θά σταματήσει νά λειτουργεῖ» καί «αὐτό πού ἀποκαλοῦμε "ψυχή" ἤ "πνεῦμα" δέν εἶναι τίποτα περισσότερο ἀπό τό ἄθροισμα τῶν λειτουργιῶν τοῦ σώματος. Ὅταν ἡ λειτουργία αὐτή παύσει, ἡ "ψυχή" ἤ τό "πνεῦμα" παύει ἐπίσης»²⁴.

Ἀπό τίς δηλώσεις αὐτές μποροῦμε ἀβίαστα νά κατανοήσουμε ὅτι ὁ Τέσλα εἶχε ὁδηγηθεῖ νά πιστέψει, ὅτι ἡ «τροφή», πού ὁ Βιβεκανάντα τοῦ προσέφερε ἦταν μιά «ἀλήθεια», πού ἐπιβεβαι­ωνόταν δῆθεν ἀπό τήν ἐπιστήμη, κάτι γιά τό ὁποῖο πάντοτε ἐπιχειροῦσαν καί ἐπιχειροῦν νά μᾶς πείσουν ὁ ἀποκρυφισμός, οἱ «ἐναλλακτικές» πρακτικές, ἡ παραθρησκεία καί τά θρησκεύ­ματα τῆς Ἀνατολῆς. Χιλιάδες Χριστιανοί, σήμερα καί στό παρελθόν, ἔχουν πιστέψει τό ἑωσφορικό αὐτό ψέμα μέ ἀπο­τέ­λεσμα νά θέτουν σέ κίνδυνο τήν ὑγεία τους, τή ζωή τους, ἀλλά, τό σημαντικότερο, τήν πολύτιμη, τήν ἀνεκτίμητη ψυχή τους.

Εἶναι τραγικό τό πόσο εὔκολα οἱ ἄνθρωποι παρασύρονται ὅταν δέν ἔχουν ἕνα ἰσχυρό θεμέλιο κάτω ἀπ' τά πόδια τους, ὅταν δέν ἔχουν μιά σταθερή πίστη στόν Τριαδικό Θεό, ὅταν δέν ζοῦν τό γεγονός τῆς Ἐκκλησίας.

Σήμερα, χιλιάδες ὀργανώσεις ἤ μεμονωμένα πρόσωπα διδάσκουν κι ἐκπαιδεύουν στά πιστεύματα τῆς «Νέας Ἐποχῆς» τοῦ Ὑδροχόου (New Age), πλανῶντες καί πλανώμενοι. Ὅλοι σχεδόν αὐτοί δέν παρουσιάζουν τό πραγματικό τους πρόσωπο, ἀλ­λά ἕνα ἐπιστημονικοφανές προσωπεῖο, δηλώνοντας ὅτι ἀσκοῦν «ἐπιστήμη», ὅτι οἱ θρησκευτικές, ἀποκρυφιστικές καί ἐναλλα­κτικές πρακτικές τους ἀποτελοῦν «ἐπιστημονικές μεθόδους», ὅτι «θεραπεύουν» τόν «ὅλο ἄνθρωπο» (ψυχή καί σῶμα).

Ἄς θυμηθοῦμε τήν προσπάθεια τῶν φορέων τῆς γιόγκα ἤ τῶν «πολεμικῶν τεχνῶν» νά καθιερώσουν τίς θρησκευτικές αὐτές διαδικασίες σάν γυμναστική ἤ τῶν «Ἀνορθόδοξων Θεραπευτι­κῶν Μεθόδων» (ΑΝ.ΘΕ.Μ.), γνωστῶν καί ὡς «ἐναλλακτικῶν», νά καθιερωθοῦν σάν ἰατρική.

Ἡ καταλήστευση τῆς ἐπιστημονικῆς ὁρολογίας εἶναι μία ἀπ' τίς μεθόδους τῶν χώρων αὐτῶν μέ κυρίαρχη στίς μέρες μας τήν ὁρολογία τῆς κβαντομηχανικῆς. Μία ἄλλη μέθοδος εἶναι ἡ χρή­ση «συσκευῶν». Ἀρχῆς γενομένης ἀπό τό «ἠλεκτρόμετρο» (E-meter) τῆς Σαηεντολογίας, σήμερα πληθώρα ἠλεκτρονικῶν μηχανημάτων ἐπιστρατεύεται γιά νά προσδώσει ἐπιστημονικό κύ­ρος στόν εὐρύτερο ἐναλλακτικό χῶρο: συσκευές Βιοσυντονι­σμοῦ (Bioresonance therapy), Βιοανάδρασης (Biofeedback), Ἠλε­κτρο­βελονισμοῦ (Electropuncture), Φωτογράφησης Αὔρας (Aura Photography) κ.ἄ.

Παρ' ὅλο ὅτι εἶναι ἐμφανές ὅτι ἡ χρήση ἑνός ὀργάνου -ἑνός γαλβανομέτρου π.χ.- δέ νομιμοποιεῖ τόν χειριστή τοῦ ὀργάνου καί στήν ἐξαγωγή συμπερασμάτων ὡς πρός τή φύση ἑνός ἰα­τρικοῦ ἤ ψυχικοῦ προβλήματος καί κατ' ἐπέκταση τήν εἰσήγηση κάποιας «θεραπείας», τό κοινό ἔντυπωσιάζεται ἐπί τῇ θέᾳ τῆς συσκευῆς μέ τά συνακόλουθα ἐποτελέσματα.

Εἶναι τρομερό, οἱ τεχνικές δυνατότητες κάποιων συσκευῶν μετρήσεων (ἠλεκτρομυογράφων, ἠ­λε­κτρο­θερ­μο­γρά­φων, ἠλεκ­τρο­δερμογράφων κ.λπ.), νά γίνονται σήμερα ἐφαλτήριο γιά τήν ἐπιστροφή στίς μέρες μας τοῦ γιατροῦ-μά­γου τῶν πρωτογόνων φυλῶν ἤ τοῦ ἀλχημιστῆ τοῦ Μεσαίωνα.

Ὁλοκληρώνοντας τήν εἰσήγηση αὐτή, θά ὑπογραμμίσουμε ἐμφα­τικά ὅτι ὑπάρχει σαφής διάκριση ἀνάμεσα στήν Ἐπιστήμη καί στή Θρησκεία. Ἡ πρώτη διακρίνεται ἀπό τήν παρατήρηση, τό πείραμα καί τήν ἐξαγωγή τῶν ἴδιων πάντα ἀποτελεσμάτων, ἐφόσον τηροῦνται σταθερές οἱ συνθῆκες τοῦ περιβάλλοντος. Ἡ δεύτερη, χαρακτηρίζεται ἀπό τήν προσωπική ἐπιλογή τοῦ καθενός μας. Μέ τόν ὄρο «Θρησκεία», ἐδῶ, ἀναφερόμεθα σέ κάθε ὑπαρξιακό σύστημα κι ὅλα τά σχετικά μέ «συνειδητότητα», «ἐπίγνωση», «αὐτογνω­σία» καί τά ὅμοια, ὅπως τουλάχιστον ὁ χῶρος τῆς «Νέας Ἐπο­χῆς» προσδιορίζει τούς ὅρους.

Ἡ Ἐπιστήμη χρησιμοποιεί τη διάνοια καί προσεγγίζεται μέ τίς αἰσθήσεις τοῦ ἀνθρώπου, πού ὑποβοηθοῦνται ἀπό τά ἐργαλεῖα ἐκεῖνα, πού ἐπεκτείνουν τίς αἰσθήσεις αὐτές (τηλεσκόπια, μικροσκόπια κ.λπ.). Ἡ Θρησκεία προσεγγίζεται μέ τήν πίστη καί ἐνισχύεται μέ τό «θαῦμα» τῆς ὅποιας μορφῆς.

Συχνά, στόν χῶρο τῆς Ἐπιστήμης διατυπώνονται ἀπό ἐπιστή­μονες θεωρίες. Οἱ θεωρίες αὐτές μέχρι νά ἐλεγχθοῦν ἀπό συναδέλφους τους, μέσω τῆς παρατήρησης καί τοῦ πειράματος, παραμένουν θεωρίες χωρίς ἐπιστημονική ἀπόδειξη.

Οἱ θεωρίες κάποτε δέν ἀποδεικνύονται τελικά, ἀλλά συμβάλουν, ὅπως λέγεται, ἄν καί ἀναπόδεικτες, στήν περαιτέρω «κατανόηση» ἐπιστημονικῶν προβλημάτων. Ἡ Κβαντομηχανική ἀνήκει κι αὐτή στόν χῶρο αὐτῶν τῶν θεωριῶν.

Τό δυσκατανόητο καί ἡ ἀσάφεια γύρω ἀπό τήν θεωρία τῆς Κβαντομηχανικῆς ἀφήνει, δυστυχῶς, περιθώριο σέ πρόσωπα καί κύκλους, πού ἀνήκουν στόν εὐρύτερο ἀποκρυφιστικό χῶρο, πού συμπεριλαμβάνεται στό γνωστό σύνδρομο τῆς «Νέας Ἐπο­χῆς τοῦ Ὑδροχόου» (New Age) νά προβάλλουν τήν ἀποκρυ­φιστική τους πίστη σάν «Ἐπιστήμη» ἐξαπατώντας τό κοινό.

Αὐτός εἶναι ὁ συνεπής διαχωρισμός τῶν δύο αὐτῶν μεγεθῶν (Ἐπιστήμης καί Θρησκείας) καί εἶναι ἀτυχής καί ἐπιλήψιμη ἡ προσπάθεια προβολῆς τῆς πίστης τοῦ ἐπιστήμονα, ὡς δῆθεν ἐπιστημονικό γεγονός²⁵.

Καί γιά νά προχωρήσουμε κι ἕνα βῆμα παρακάτω, γιά μᾶς τούς Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, δέν τίθεται θέμα οὔτε περί «αἰθέρα», οὔτε περί «σκοτεινῆς ὕλης» ἤ «σκοτεινῆς ἐνέργειας», ἕνα προσφιλές θέμα τῶν συγχρόνων θεωρητικῶν φυσικῶν ἤ τῶν ἁπανταχοῦ νεοεποχιτῶν, ἀποκρυφιστῶν. Στήν Ἐκκλησία γνωρίζουμε πολύ καλά τόν Ἄλλο Παράκλητο, πού ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χρηστός στέλνει μετά τήν σωματική εἰς οὐρανούς ἀνάληψή Του. Κατά τήν πίστη μας, γνωρίζουμε καλά ὅτι Αὐτός, ὁ Παράκλητος, τό Πνεῦμα τῆς Ἀληθείας εἶναι «ὁ πανταχοῦ παρών καί τά πάντα πληρῶν», ὁ χορηγός της ζωῆς. Αὐτός πού εἶναι πάντα μεθ' ἠμῶν, σήμερα καί μέχρι τῆς συντέλειας τοῦ αἰῶνος, χαρίζοντάς μας τά δῶρα Του, τήν ἄκτιστη ἐνέργειά Του.

Ἀμήν

1 Ἀπό εἰσήγηση πού πραγματοποιήθηκε τόν Σεπτέμβριο 2017, σέ Ὁμάδα Ἐργασίας τῆς Π.Ε.Γ.

2 Swami Nikhilananda, «Vivekananda, The Yogas and Other Works», Κέντρο Ramakrishna-Vivekananda, Νέα Ὑόρκη, 1973.

3 Στό ἴδιο.

4 Σάμκγια ἤ Σανκχιά: Μία ἀπό τίς ἕξι σχολές τῆς ὑπαρξιακῆς (astika) ἀνθρωπολογίας τοῦ ἰνδουισμοῦ. Σχετίζεται ἰδιαίτερα μέ τή γιόγκα.

5 Swami Nikhilananda, «Vivekananda, The Yogas and Other Works», Κέντρο Ramakrishna-Vivekananda, Νέα Ὑόρκη, 1973.

6 Vedas: Ἱεροί ὕμνοι καί τελετουργικοί στίχοι, πού ἔχουν συντεθεῖ στήν ἀρχαϊκή σανσκριτική καί εἶναι γνωστοί μεταξύ τῶν λαῶν πού μιλοῦσαν ἰνδοευρωπαϊκή γλώσσα καί πέρασαν στίς Ἰνδίες ἀπό περιοχές τῆς Περσίας.

7 Prana: Σανσκριτική λέξη γιά τή «ζωτική δύναμη» ἤ τήν «ζωτική ἀρχή». Εἶναι ἡ «κοσμική ἐνέργεια», πού διαπερνᾶ τό Σύμπαν σέ ὅλα τα ἐπίπεδα. Ἀναφέρεται συχνά ὡς «δύναμη ζωῆς» ἤ «ἐνέργεια ζωῆς». Εἶναι ἀποδεκτή στόν ἰνδουισμό, στή γιόγκα, στήν ἰνδική ἰατρική καί στίς πολεμικές τέχνες.

8 Akasha: Ὅρος γιά τόν «αἰθέρα» στήν παραδοσιακή ἰνδική κοσμολογία. Ὁ ὅρος υἱοθετήθηκε ἐπίσης στόν δυτικό ἀποκρυφισμό καί τόν πνευματισμό στά τέλη τοῦ 19ου αἰώνα. Στίς διαλέκτους: Οὐρντού-Χίντι, Νεπάλι καί Μπενγκάλι, σημαίνει τόν «οὐρανό». Στή Θεοσοφία χρησιμοποιεῖται ὡς ἐπίθετο, στούς ὅρους «Ἀκασικά ἀρχεῖα» (Akashic records») ἤ «Ἀκασική βιβλιοθήκη» (Akashic library), μιά «αἰθερικῆ ἐπιτομή» ὅλων των γνώσεων καί τῆς ἱστορίας ἤ «ὁ παγκόσμιος Χῶρος, στόν ὁποῖον ἐνσωματώνεται ὁ συμπαντικός Νοῦς».

9 Kalpa: Λέξη πού σημαίνει: αἰών ἤ μιά σχετικά μεγάλη χρονική περίοδο -μέ ἀνθρώ­πινα μέτρα- στήν ἰνδουιστική καί βουδιστική κοσμολογία.

10 Swami Nikhilananda, «Vivekananda, The Yogas and Other Works», Κέντρο Ramakrishna-Vivekananda, Νέα Ὑόρκη, 1973.

11 Οἱ ὑπογραμμίσεις, δικές μας.

12 Marie Louise Burke, «Swami Vivekananda in the West, New Discoveries, The World Teacher», Advaita Ashrama, Mayavati, India, 1985, σ. 500.

13 Ἐννοεῖται ὡς «ὁ αἰθέρας, πού μεταφέρει τό φῶς». Χρησιμοποιήθηκε κυρίως στά τέλη τοῦ 19ου αἰώνα, γιά νά ἐξηγήσει τήν δυνατότητα μετάδοσης τοῦ φωτός -κυματοειδοῦς, φαινομενικά- μέσω τοῦ κενοῦ διαστήματος, κάτι πού -κατά τήν ἀντίληψη κάποιων ἐπιστημόνων τῆς ἐποχῆς-, τά ἠλεκτρομαγνητικά κύματα δέν θά ἦταν σέ θέση νά πραγματοποιήσουν. Ἡ θεωρία ἑνός χώρου γεμάτου «φωτοβόλο αἰθέρα», ἀντί ἑνός χώρου ἀπολύτου κενοῦ, παρεῖχε τό θεωρητικό ὑπόβαθρο, πού ἀπαιτεῖτο γιά τήν στήριξη τῆς «κυματοειδοῦς φύσης» τοῦ φωτός.

14 Ebenezer Cobham Brewer (1880³⁸), «A Guide to the Scientific Knowledge of Things Familiar», σσ. 46-47, 363, 435.

15 Τό Μπράχμαν (Brahman) ἔχει πολλές μορφές, διαπερνᾶ ὁλόκληρό το σύμπαν καί συμβολίζεται ἀπό τήν ἱερή συλλαβή Om (ἤ Aum). Οἱ περισσότεροι Ἰνδουιστές πιστεύουν ὅτι τό Μπράχμαν εἶναι παρόν σέ κάθε ἄνθρωπο ὡς τό αἰώνιο πνεῦμα ἤ ψυχή, πού ὀνομάζεται ἄτμαν (atman). Τό Μπράχμαν, ἡ ὑπέρτατη δύναμη τοῦ Θεοῦ, πού ὑπάρχει μέσα σέ ὅλα τά πράγματα, δέν πρέπει νά συγχέεται μέ τόν Μπράχμα (Brahma), πού εἶναι ὁ θεός, δημιουργός προσωποποιημένος. Στίς πρώιμες πηγές τοῦ Ἰνδουισμοῦ, ὅπως τό ἔπος Μαχαμπχαράτα, ὁ Μπράχμα εἶναι ὑπέρτατος στήν τριάδα τῶν μεγάλων θεῶν, πού περιλαμβάνει ἀκόμη τόν Σίβα καί τόν Βισνού. Ὁ ρόλος τοῦ Μπράχμα ἦταν ἡ δημιουργία τοῦ κόσμου καί ὅλων των πλασμάτων. Ὁ Βισνού εἶναι ὁ συντηρητής τοῦ σύμπαντος, ἐνῶ ρόλος τοῦ Σίβα εἶναι ἡ καταστροφή τοῦ κόσμου μέ σκοπό τήν ἀναδημιουργία. Ὁ Μπράχμα εἶναι ὁ λιγότερο λατρευτός θεός στόν Ἰνδουισμό σήμερα.

16 Βλ. Γεωργίου Βυθούλκα, «Ἡ νέα διάσταση στήν ἰατρική», Ἐκδόσεις Ἀδάμ, σ. 86. Γιά τήν ἀντιγραφή: «Κριτική στήν Ὁμοιοπαθητική», Ἰωάννου Κουντουρᾶ, Καθηγητοῦ Παθολογίας στό Α. Π. Θ. http://www.alopsis.gr/alopsis/omiopa13.htm

17 Ἡ «ὀργόνη» περιγράφεται ὡς ἕνα πανταχοῦ παρόν, ἐλεύθερο ἀπό μάζα ὑπόστρωμα ἐνέργειας ἀπό τό ὁποῖο δημιουργοῦνται δευτερογενῶς ἡ ὕλη, ἡ ζωή καί οἱ φυσικοί νόμοι.

18 Αὐστριακός ψυχαναλυτής, μαθητής τοῦ Σίγκμουντ Φρόϋντ, μέλος τῆς δεύτερης γενι­ᾶς ψυχαναλυτῶν μετά τόν Φρόϋντ, Μαρξιστής.

19 Ἐπιστημονικό πείραμα, πού πραγματοποιήθηκε γιά τήν διαπίστωση τῆς παρουσίας τῆς «οὐσίας», πού ὀνόμαζαν αἰθέρα καί πού πίστευαν ὅτι γεμίζει τόν κενό χῶρο. Τό πείραμα ἔγινε ἀπό τούς Albert A. Michelson καί Edward Morley τό 1887.

20 Ἀκτινοβολία «μαύρου σώματος» (blackbody radiation) εἶναι ἡ θερμική, ἠλεκτρο­μα­γνητική ἀκτινοβολία μέσα ἤ γύρω ἀπό ἕνα σῶμα, σέ θερμοδυναμική ἰσορροπία μέ τό περιβάλλον του ἤ ἡ ἐκπεμπόμενη ἀπό ἕνα ἀδιαφανές καί μή ἀντανακλαστικό σῶμα.

21 Κβαντική διεργασία κατά τήν ὁποία ἀπελευθερώνονται ἠλεκτρόνια ἀπό μιά ἐπιφά­νεια ἀγωγοῦ ὅταν προσπέσει σέ αὐτή ἠλεκτρομαγνητική ἀκτινοβολία συχνότητας τέτοιας ὥστε τά ἠλεκτρόνια νά κατορθώσουν νά ὑπερπηδήσουν τό φράγμα δυναμικῆς ἐνέργειας, πού τά συγκρατεῖ στήν ἐπιφάνεια αὐτή.

22 Κυματομορφή (Airy), ἕνα κύμα, πού περιγράφει πῶς τά κβαντικά σωματίδια κινοῦ­νται.

23 George Sylvester Viereck, «A Machine to End War», ἄρθρο στό περιοδικό "Liberty", Φεβρουάριος, 1935. https://www.pbs.org/tesla/res/res_art11.html

24 Στό ἴδιο.

25 Βλ. π.χ. «Βιώνοντας τό Κβαντικό Σύμπαν», συνέντευξη τοῦ καθηγητῆ Κβαντομηχα­νικῆς κ. Μηνᾶ Καφάτου. https://www.youtube.com/watch?v=d2e-ZZDqPCw

Περιοδικό «διάλογος»

τεύχος 90

Για να γίνετε συνδρομητές στο Περιοδικό "ΔΙΑΛΟΓΟΣ" παρακαλούμε καλέστε στο 2106396665

http://www.ppu.gr/