...και η γυναίκα βγάλει τα γυναικεία και φορέσει τα ανδρικά.

ΑΠΟΛΟΓΗΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

... και η γυναίκα βγάλει τα γυναικεία και φορέσει τα ανδρικά.

...Η κακώς νοούμενη σύγχρονη χειραφέτηση της γυναίκας δεν είναι νομιμοποίηση κάποιου καταπιεσμένου δικαιώματος, αλλά γνωστική διδασκαλία....

---

Οι Πράξεις του Φίλιππου είναι ένα γνωστικό απόκρυφο κείμενο, γραμμένο τον Δ' μ. Χ. αι¹. Επειδή τα μέχρι πρότινος σωζόμενα αποσπάσματα, ήταν επιλεγμένα και εναρμονισμένα με την ορθόδοξη διδασκαλία, όπως μαρτυρά η χειρόγραφη παράδοση του κειμένου, το έργο θεωρούνταν μεν απόκρυφο, αλλά τμήματα αυτού χρησιμοποιούνταν στη συγγραφή του συναξαριού του αγίου αποστόλου Φιλίππου.

Στην έρευνά του για την αρχαία χειρόγραφη παράδοση της ζωής του αποστόλου, ο F. Bovon έδειχνε επιστημονικό ενδιαφέρον για όποιο κείμενο συναντούσε με τίτλο Πρᾶξις καὶ μαρτύριον τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Φιλίππου. Κάποια στιγμή, μελετώντας τον κατάλογο του Σπυρίδωνα Λάμπρου για τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους (στην έκδοση του Cambridge²), παρατήρησε ότι στην Μονή Ξενοφώντος υπήρχε ένας κώδικας όπου περιελάμβανε ένα παρόμοιο κείμενο με τίτλο Πράξεις. Από τον πληθυντικό κατάλαβε ότι επρόκειτο για κείμενο που δεν είχε μελετηθεί ακόμα.

Ο κώδικας Athos, Xenophontos.32 περιέχει τις Πράξεις του Φιλίππου σε μια πληρέστερη, αλλά όχι πλήρη μορφή, καθώς, πέραν το ότι είναι ακέφαλος, κάποιες σελίδες έχουν σκιστεί από τον κώδικα, και δεν κατέστη δυνατόν να βρεθούν στην βιβλιοθήκη της Μονής. Προφανώς κάποιος αναγνώστης βρήκε στο κείμενο αιρετικές δοξασίες και αφαίρεσε τα επίμαχα σημεία. Η ανακάλυψη του χειρογράφου έγινε μόλις το 1974 μ.Χ., ενώ η έκδοση έγινε το 1999 μ.Χ.

Η ακαδημαϊκή έρευνα δεν είχε τον χρόνο, αλλά και το κείμενο στην πληρότητά του, για να καταλήξει σύντομα και αποφασιστικά στην προέλευσή του. Μόλις το 1992 ο De Santos Otero διατύπωσε την υπόθεση ότι προέρχεται από εγκρατιτκούς γνωστικούς κύκλους.

Ο Erik Peterson διέκρινε παλαιότερα σε κάποια σημεία του έργου συμπεριφορές παρόμοιες με αυτές των Μεσσαλιανών³, στηρίζόμενος στα αντιαιρετικά έργα των Καππαδόκων Πατέρων, οπότε τοποθέτησε τον τόπο καταγωγής του κειμένου στην Μικρά Ασία⁴.

Εκτός από τον κώδικα της Μονής Ξενοφώντος, άλλοι γνωστοί κώδικες είναι ο Vaticanus Graecus 824⁵, και ο κώδικας Atheniensis graecus 346, αποσπάσματα του οποίου περιέλαβε ο Bovon στην έκδοσή του, για να συμπληρώσει το κείμενο. Όλοι είναι γραμμένοι στα ελληνικά.

Τα αποσπάσματα που μας ενδιαφέρουν βρίσκονται στο τελευταίο κώδικα, τον Atheniensis graecus 346, αλλά δυστυχώς δεν κατορθώσαμε να βρούμε πρόσβαση στο ελληνικό κείμενο, παρά μόνο την γαλλική⁶ και αγγλική⁷ μετάφραση.

Οι Πραξεις του Φιλίππου είναι στην πραγματικότητα μία συλλογή διηγήσεων και όχι ένα ενιαίο έργο. Χωρίζεται σε 15 Πράξεις, εκ των οποίων κάποιες δεν βρέθηκαν ακόμα. Στην συνέχεια περιλαμβάνεται το μαρτύριο του αποστόλου και τέλος η προσευχή του Φιλίππου, από τον Νικήτα Παφλαγονίας.

Εδώ μας ενδιαφέρει η 8η Πράξη. Σε αυτήν και σύμφωνα με το πληρέστερο κείμενο του κώδικα των Αθηνών, ο Κύριος αναθέτει σε κάθε απόστολο τον τόπο της δράσης του. Για τον λόγο αυτό, η όγδοη Πράξη θεωρείται ως μία νέα αρχή στη συλλογή των Πράξεων, καθώς οι Πράξεις 1 έως 7 βρίσκονται σε συνέχεια.

Ο συγγραφέας, όπως φαίνεται, έχει κατά νου τον μανιχαϊκό ψαλμό του Ηρακλείδη, αφού παρουσιάζει τους αποστόλους φοβισμένους και διστακτικούς, στο να αναλάβουν το έργο. Χρειάζονται ενθάρρυνση. Και πάλι ο συγγραφέας δείχνει να γνωρίζει καλά και να ακολουθεί την γνωστική παράδοση που θέλει τον αναστημένο Χριστό να αναθέτει το έργο αυτό στην Μαρία την Μαγδαληνή, όπως αναφέρει το επίσης γνωστικό Ευαγγέλιο της Μαρίας ⁸.

Στις Πράξεις του Φιλίππου δεν αναφέρεται η Μαρία η Μαγδαληνή, αλλά η Μαριάμνη και μάλιστα ο τύπος αυτός του ονόματος υπάρχει σε όλους τους κώδικες⁹. Είναι, βέβαια, εύκολο να υποθέσει κανείς ότι πρόκειται για την Μαρία την Μαγδαληνή· όπως είπαμε το περιστατικό είναι γνωστό από το Ευαγγέλιο της Μαρίας.

Στον απόστολο Φίλιππο, λοιπόν, ανατέθηκαν οι ελληνικές πόλεις και συγκεκριμένα η Οφιορύμη (ρύμη, δρόμος των φιδιών), που κάποιοι ταυτίζουν με την Ιεράπολη της Φρυγίας. Τότε ο απόστολος έβαλε τα κλάματα.

Ο Ιησούς στράφηκε στην Μαριάμνη και της είπε:

“Ξέρω ότι είσαι καλή και ανδρεία στην ψυχή και ευλογημένη ανάμεσα στις γυναίκες. Ένα γυναικείο πνεύμα μπήκε στον Φίλιππο, αλλά το αρσενικό και ανδρείο πνεύμα είναι σ' εσένα. Λοιπόν, πήγαινε μαζί του και συνέχισε να τον ενθαρρύνεις με αγάπη και πολλή συμπάθεια.

Διότι βλέπω ότι είναι απερίσκεπτος, και αν τον αφήσουμε μόνο του θα τιμωρήσει τα μέρη που θα περάσει. Ιδού, ο Βαρθολομαίος αναχωρεί μαζί του και θα υποφέρει μαζί του διωγμούς και μαρτύρια από τους ανθρώπους εκείνου του τόπου. ..

Όσο για σένα Μαριάμνη, άλλαξε το φόρεμα και την εξωτερική εμφάνισή σου, και βγάλε εντελώς την γυναικεία αμφίεση και το καλοκαιρινό φουστάνι (θεριστόν) με το οποίο ντύνεσαι. Μην αφήσεις το κρόσσι του ενδύματος να αγγίξει το έδαφος, μήτε να το δέσεις, αλλά να το κόψεις με το ψαλίδι και ακολούθησε τον αδελφό σου στην πόλη που λέγεται Οφιορύμη, που σημαίνει, ο περίπατος των φιδιών. Διότι οι κάτοικοι αυτής της πόλεως λατρεύουν την μητέρα των φιδιών, την Έχιδνα”.

(η έμφαση δική μας, όπως και ο χωρισμός των παραγράφων)

Μέχρι εδώ βλέπουμε ότι η εντολή προς την Μαριάμνη να βγάλει τα γυναικεία ρούχα και να βάλει ανδρικά, προέρχεται από τον ίδιο τον Χριστό. Η αλλαγή της γυναικείας αμφίεσης με ανδρική έχει θεολογικούς (γνωστικούς) λόγους, που εξηγούνται αμέσως παρακάτω.

“Όταν θα μπεις στην πόλη, οι κάτοικοί της δεν πρέπει να σε δουν με την εμφάνιση της Εύας, με καμία γυναικεία εμφάνιση. Εφόσον η μορφή της Εύας είναι αυτή της γυναίκας. Η μορφή του Αδάμ είναι αυτή του άντρα. Και γνωρίζεις ότι από την αρχή έγινε εχθρότητα μεταξύ του Αδάμ και της Εύας. Έτσι, από την αρχή το φίδι στάθηκε ανάμεσα στον Αδάμ και την αγάπη του για την γυναίκα. Και ο Αδάμ εξαπατήθηκε από την γυναίκα του Εύα.

Και αυτό που το φίδι απέβαλε, δηλαδή το δηλητήριο, ο Αδάμ το εξέλαβε, μέσω της Εύας. Και με αυτό τον τρόπο το φίδι βρήκε τόπο στον Κάιν, τον γιο της Εύας, και σκότωσε τον Άβελ, τον αδερφό του. Έτσι, Μαριάμνη, φύγε την πτωχεία της Εύας και πλούτισε”.

Εδώ τι βλέπουμε; Βλέπουμε ότι οι γνωστικοί δίνουν μεγάλη σημασία και θεολογικό-γνωστικό περιεχόμενο στο να ντύνονται οι γυναίκες με ανδρικά ρούχα, ανταλλάσσοντας μεταξύ τους, τους δερμάτινους χιτώνες που ο Θεός έδωσε στους πρωτοπλάστους, όταν αυτοί βγήκαν από τον παράδεισο, ώστε να μην μοιάζουν ο άντρας με άντρα και η γυναίκα με γυναίκα, όπως άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς.

Σύντομο συμπέρασμα.

Η κακώς νοούμενη σύγχρονη χειραφέτηση της γυναίκας δεν είναι νομιμοποίηση κάποιου καταπιεσμένου δικαιώματος, αλλά γνωστική διδασκαλία. Περισσότερα, όταν ανοίξουμε το τεράστιο κεφάλαιο της γνωστικής Μαρίας της Μαγδαληνής και τα δούμε να εφαρμόζονται σε διάφορα πεδία της σύγχρονης κοινωνίας.

___________________________

1Ο François Bovon, ένας εκ των εκδοτών του κειμένου θεωρεί ότι είναι γραμμένο στο τέλος του Δ' αι. F. Bovon, Actes de ' apȏtre Philippe, Brepols, Turnhout, 1996.
Ο δεύτερος εκδότης του κειμένου, Frédéric Amsler, θεωρεί ότι είναι γραμμένο στα μέσα Δ' αι. Amsler, F. Acta Philippi: Commentarius, Brepols, Turnhout, 1999, στην σειρά Corpus Christianorum Series Apocryphorum vol. 12.
De Santos Otero πιστεύει ότι είναι γραμμένο στις αρχές του Δ' αι.. και το αποδίδει σε κάποια εγkρατιτική ομάδα, "Acta Philippi," in W. Schneemelcher (ed), New Testament Apocrypha. vol. II (Writings Related to the Apostles, Apocalypses and Related Subjects) (Cambridge-Louisville, 1992)

2 Spyridōn Paulou Lambros, Catalogue of the Greek Manuscripts on Mount Athos (2 vols.; Cambridge: Cambridge University Press, 1895–1900

3 https://www.impantokratoros.gr/messalianoi.el.aspx

4 Erik Peterson, ZumMessalianismus der Philippus-Akten, in Oriens Christianus series 3 vol. 7 (1932), ss. 172-179.

5 Έκδοση του Maximilianus Bonnet, Acta Philippi et Acta Thomae, accedunt ActaBarnabae, Lipsiae 1903.

6 F. Bovon, Actes de ' apȏtre Philippe, Brepols, Turnhout, 1996, το κε΄μενο που θα χρησιμοποιήσω στην σελ. 177.

7 F. Bovon, The Acts of Philip, (trans) Christopher R.Matthews, Baylor University Press, Waco, Texas, 2012, το κείμενο στις σελίδες 74-75.

8 Karen L. King, The Gospelof Mary:Jesus and the First Woman Apostole, Polebridge, Santa Rosa California, 2003

9 Για τον τύπο του ονόματος θα μιλήσουμε σε άλλο κείμενο σύντομα.